Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük kenti Gaziantep kültürel zenginlikleriyle öne çıkan bir kent. Üstelik bu, yeni değil. Anadolu’nun ilk yerleşim merkezlerinden biri olan kent, bundan asırlar önce de baş döndürücü bir zenginliğe ve ihtişama sahipti. O döneme geri dönmek için, Nizip İskelesi’nden kalkan bir gemiye atlamak yeterli. Birecik Barajı’nın üzerindeki keyifli yolculuğun sonunda sizi bekleyen şey Zeugma’nın esin perileri olacaktır.
Zeugma, MÖ 300 yılında Büyük İskender’in generallerinden olan I. Seleukos’un kurduğu “Selevkaya Euphrates” ve eşi Apama’nın kurduğu “Apama” şehirlerinin köprü ile birleşmesinden oluşan antik şehirdir. Bu iki şehir, Fırat Nehri’nin karşılıklı iki yakasında bulunmaktadır. Bu şehirlere yapılan köprü sayesinde de, Zeugma bugünkü ismini edinmiştir. Zeugma, ‘geçit’ ve ‘köprü’ anlamına gelir. Adının da işaret ettiği gibi bu kent, doğu ile batı arasında bir gümrük kapısı görevi görmüştür.
M.S 2. yüzyılda en görkemli günlerini yaşayan Zeugma, Roma İmparatorluğu’nun en büyük dört kentinden biriydi. Zeugma, Fırat’ın geçilebilir en uygun yerinde, askeri ve ticari bakımdan çok stratejik bir bölgede olması nedeniyle, tarihin her döneminde önemini korumuştu. Zaman içinde gelişen kentte, elit ve entelektüel kültür yaygınlaşmış ve bu tabakadan aileler zengin kent-villaları inşa etmeye başlamıştı.
Günümüzde benzerlerine Türkiye’de sadece Efes Antik Kenti’nde rastlanan yamaç villaları, arkeolojik açıdan büyük önem taşımaktadır. Kazılarla ancak bir bölümü ortaya çıkarılabilen bu yapılardan anladığımız kadarıyla Zeugma bir zamanlar tam anlamıyla bir mozaik kent idi. İS 256 yılında Sasanilerin istilasıyla tahrip edilen kent zamanla terk edildi.
Zeugma Günümüzde Ne Durumda?
2000 yılında Zeugma Antik Kenti’nin bir kısmı, Birecik Barajı’nın suları altında kaldı. Hemen ardından, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve uluslararası bir ekip, yoğun kurtarma kazılarına başladı. Bu kazılarda, göz kamaştırıcı bir insanlık mirası gün yüzüne çıkarıldı. 2011’de açılan 30 bin metrekare büyüklükteki Zeugma Mozaik Müzesi, dünyanın en önemli mozaik müzeleri arasında. Müzede, Roma ve Geç Antik döneme ait 2 bin 448 metrekare mozaik, 140 metrekare duvar resmi, 4 Roma dönemi çeşmesi, 20 sütun, 5 heykel, lahitler ve mimari parçalar sergileniyor.
Zeugma Antik Kenti’nin Simgesi: Çingene Kızı
Bu mozaik 1996 yılında Zeugma’da yapılan kazılar sırasında keşfedildi. Ancak arkeologlar mozaiği bulduğunda eserin yağmalandığını, bazı parçaların eksik olduğunu fark ettiler. Tarihi eser kaçakçıları mozaiğin parçalarını 1960’lı yıllarda ülkeden kaçırmış, eserler ABD’nin Ohio eyaletindeki Bowling Green Üniversitesi tarafından satın alınmıştı. 2012 yılında Türkiyeli yetkililer, üniversiteden mozaik parçalarını geri istedi.
ABD ve Türkiye arasında beş yıl süren müzakereler sonucu, eserlerin teslimi için anlaşma imzalandı. Eserler daha sonra Zeugma Mozaik Müzesi’ndeki mozaiğin yanında ayrılan alana kondu. 15 metrekarelik bu mozaikteki genç kadın figürünün çarpıcı bakışları, daha sonra Zeugma kentinin simgesi haline geldi. Mozaikteki insan suretinin ortadan ayrılan örgülü saçları Çingene kızını andırdığı için ona bu isim verildi. Bazı kaynaklar figürün ‘yer tanrısı Gaia’yı tasvir ettiğini, bazıları ise Büyük İskender’den ilham alındığını öne sürdü.
Muzalar Evi (Esin Perileri)
Muzalar Evi, zengin mimari dekorasyonu, iyi korunmuş mozaikleri ve duvar freskleriyle Zeugma’da ikinci katına kadar ayakta kalmış en önemli Roma konut örneklerinden biri. Yapı, 2007’de sondaj çalışması sırasında “Muzalar Mozaiği” ortaya çıkınca keşfedildi. Antik çağda esin perileri, “Muza” olarak anılıyordu. Villa, Zeugma’daki kozmopolit üst sınıf yaşantısı hakkında önemli ipuçları barındırıyor.
İçinde dönemin yazarları, şairleri, müzisyenleri, tarihçileri ve filozofları için resmedilmiş ilham perileri olduğu belirtilen “9 perinin” yer aldığı Muzalar Mozaiği’ni de barındıran Muzalar Evi, 14 yıllık emeğin ardından ortaya çıkarıldı. Zeugma, kazıldıkça keşfedilen sonsuz bir zenginlik barındırıyor. Bu zenginlik, antik dünyaya dair de önemli bilgileri de beraberinde saklıyor.
Zeugma Mozaik müzesini sanal olarak ziyaret etmek isterseniz bu bağlantıyı kullanabilirsiniz.
Göz atmak isterseniz
- Aizanoi Antik Kenti: Dünyanın İlk Borsası
- Antik Dünyanın 7 Harikası
- Antik Mısır’da Sanal Bir Tura Çıkmak İster misiniz?
- Kosta Rika’da Bulunan Gizemli Taş Küreler
- Hindistan’daki 1600 Yıllık Ashoka Sütunu Neden Hiç Paslanmadı?
YolveMacera
