Aizanoi Antik Kenti: Dünyanın İlk Borsasıdır

Borsa denildiği zaman hemen hepimizin aklına hisse senetlerinin alım satım yapıldığı yerler gelmektedir. Ama tarihteki ilk borsalar, tarım ürünlerinin, değerli madenlerin, hayvanların, şarap, zeytinyağı hatta kölelerin alınıp satılmaya başlaması ile gelişim göstermişti. Bugün bu borsalardan söz açıldığında herkesin aklına, dünyanın en büyük işlem hacmine sahip New York Wall Street Borsası gelse de dünyanın ilk borsası olarak kabul edilen yer, Anadolu’da Roma İmparatorluğu döneminde, günümüzden bin yedi yüz yıl önce Aizanoi Antik Kenti‘nde ortaya çıkmıştır.

Aizanoi Antik Kenti (Kütahya)

Kütahya’nın tarihine baktığımızda günümüze önemli kültürel miras izleri bırakan halkların burada yaşadıklarını görürüz. Neolitik çağların izlerine de rastlanan bu topraklar, Hititlerin, Frigyalıların, Perslerin, Büyük İskender’in ve Roma İmparatorluğunun da hâkimiyetleri altına girmiştir. Tarihteki ilk borsa binasının inşa edildiği Aizanoi Antik Kenti ise Kütahya’nın merkezine 50 km. uzaklıkta bulunan Çavdarhisar ilçesinde yer almaktadır.

Zeus Tapınağı, Aizanoi’nin simgesi olmuştur. Anadolu’da en iyi durumda ayakta kalmış Roma İmparatorluk dönemi tapınaklarından biridir. Modern Kütahya kentinin Çavdarhisar ilçesinde bulunan Aizanoi Antik Kenti, MÖ 184 yılında II. Eumenes tarafından Bergama Krallığı’na katılmıştır. MÖ 133’te Roma İmparatorluğu Aizanoi’nin kontrolünü ele geçirdi.

Aizanoi Antik Kenti’nin adını, Frigyalıların bir efsanesinden aldığı düşünülmektedir. Tanrıça Meter Steunene kutsal alanı, on beş bin kişilik tiyatrosu, on üç bin beş yüz kişi kapasiteli stadyumu, Roma hamamları, anıt kapıları ve dünyanın en iyi korunmuş örneklerinden biri olan Zeus Tapınağı ile Aizanoi görkemli bir antik kenttir.

Aizanoi Antik Kenti
Dünyanın ilk borsası ülkemizde, Kütahya’nın Çavdarhisar ilçesinde yer alan Roma döneminden kalma Aizanoi Antik Kenti’nde kurulmuştur.

Zeus Tapınağının güneyinde gıda pazarı olarak kullanılmış yuvarlak bir yapı (Macellum) vardır. Bu yapının yanında ise malların satışa sunulduğu dükkânlar bulunmaktadır. Macellum olarak bilinen yapının en önemli özelliği imparator Diocletianus’un çıkarttığı bir kanunun Latince ve Grekçe metninin duvarlarında yazılı olmasıdır.

Aizanoi antik kentindeki stadyum  tiyatro kompleksi dünyada tektir. MS 2. yüzyılda inşa edilen 13500 kişilik stadyum ve 15000 kişilik tiyatro birbirine 2 ana kapı ile bağlanmıştır. : 200 metre uzunluğunda ve 50 metre genişliğinde olan stadyum, bir tepenin yamacına inşa edilmiştir. 
Antik çağda Şehir Olimpiyatları her dört yılda bir yapılırdı. Aizanoi Olimpiyatları burada yapıldığı için stadyum diyoruz. 
Stadyum giriş kapısının hemen doğusunda bir şeref kürsüsü vardır ve burada şampiyonların isimleri yazılıdır.

Maksimum Fiyat Fermanı ve İlk Borsanın Kuruluşu

MS IV. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun yönetimi altında olduğu sıralarda şehirde yaklaşık seksen bin civarında insan yaşamaktaydı. Roma İmparatorluğu’nun başında ise yaptığı reformlar ve aldığı sert kararlar ile tarihe damga vurmuş imparator Diocletianus bulunmaktaydı.

Aizanoi Antik Kenti

Diocletianus başa geçtiğinde, iç savaş ve siyasi çatışmalar sonucunda zayıflayan ekonomiyi bir dizi ekonomik reform kararı aldı. İmparatorluk ekonomiyi düzeltmek için en kolay çözümü gümüş sikkenin değerini düşürmek ve daha fazla para basmakta bulmuştu öncesinde. Fakat bunun sonucunda kaçınılmaz olarak yüksek enflasyon ortaya çıkmıştı.

İmparator Diocletianus bu durumu önlemek adına MS 301 yılında “Maksimum Fiyat Fermanı” olarak bilinen kanunu çıkarttı. Bu kanunun amacı, Akdeniz civarındaki Roma topraklarında satışa sunulan mal ve hizmetlerin, sürekli olarak artan enflasyona karşı fiyatlarını sabitlemekti. Böylece halkın aynı ürünü her yerde aynı fiyata alabilmesi sağlanacaktı.

İşte, Aizanoi Antik Kenti’ndeki Macellum adlı binanın etrafındaki taş bloklara Latince ve Grekçe olarak bu duyurular yazılmıştır. Yani bu taş bloklar günümüz borsa ekranları vazifesi görmüştür. Taş bloklar üzerinde bulunan bu fiyatlar üzerinden alım satım gerçekleştirilmiş, enflasyonun önlenmesi için üretilen mallar arasında çapraz fiyatlandırma yapılmış ve gerçeği yansıtmayan fiyatlar engellenmiştir.

İmparator’un halkın yoksullaşmasını önlemeye yönelik bu çabası tüccarların çıkarlarına ters düştüğünden ve tüccarların mallarını satmak yerine istedikleri fiyatları elde edene kadar stoklamaları sebebiyle işe yaramadığından ve mallar karaborsaya düştüğünden bir müddet sonra kanun yürürlükten kaldırılmıştır.


Bu yazılarımıza da göz atmak isteyebilirsiniz


Kaynaklar ve ileri okumalar

YolveMacera

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
Kapalı

Reklam Engelleyici Algılandı

Yazımızı okumaya devam etmek için reklam engelleyicinizi kapatır mısınız?