Nellie Bly (1864-1922), gerçek adıyla Elizabeth Jane Cochran, gazetecilik tarihinin efsane isimlerinden biridir. 72 günde tamamladığı dünya turu ve akıl hastanesine gizli görevle girip içeride yaşananları anlattığı araştırması, onu araştırmacı gazeteciliğin öncülerinden biri haline getirmiştir. Cesareti ve azmiyle tarihe iz bırakan bu kadını daha yakından tanımalısınız.
1885 yılında, Pittsburgh Dispatch gazetesinde bir köşe yazarı, kadınların evlilik ve annelik dışında bir şeyden anlamayacağını öne süren “Kadınlar Neye Yarar?” başlıklı bir makale yayımladı. Bu yazıya gelen bir okur mektubu, gazetecilik tarihinde önemli bir dönüm noktası yarattı. “Yetim Bir Kız” imzasıyla yazılmış ve köşe yazarını kadınlara yönelik bu küçümseyici görüşlerinden dolayı sert bir şekilde eleştiren bu mektubun sahibi, henüz 20 yaşındaki Elizabeth Jane Cochran’dı.
Makalenin yazarı zamanla unutulup gitti, ancak Elizabeth’in güçlü kaleme aldığı bu mektup, gazetenin editörünün dikkatini çekti. Bunun sonucunda gazetenin ilk kadın muhabiri olarak işe alındı. Editörünün önerisiyle, gazetecilik kariyerine Nellie Bly takma adıyla devam etmeye başladı ve bu isimle tanınır hale geldi.
Editörü, onu daha çok kadınlara yönelik konular üzerine yazması için görevlendirmiş olsa da, Nellie Bly yoksul ve emekçi kadınların yaşamlarını anlatan makaleler yazmayı tercih etti. Bu yazılar okuyucular tarafından ilgiyle karşılandı, ancak zamanla fabrika patronlarının tepkisini çekmeye başladı. Makalelerinin, işçilerin zor koşullarını açığa çıkarması üzerine, işverenler gazete yönetimini reklamlarını çekmekle tehdit etti.
Bunun üzerine Nellie Bly, bahçe düzenlemesi haberleriyle ilgilenmesi için farklı görevlere atanmak istendi. Ancak bu kısıtlamayı kabul etmedi ve New York’ta yeni bir fırsat aramak için gazetedeki görevinden istifa etti. Bu cesur karar, onun araştırmacı gazetecilikte çığır açan kariyerine yön vermesini sağlayacaktı.
Nellie Bly Kimdi?
Nellie Bly aslında varlıklı bir ailede dünyaya gelmişti. Babası Michael Cochran, başarılı bir iş insanıydı ve geniş bir araziye sahipti. Ancak Bly’ın annesi Mary Jane, babasının ikinci eşiydi ve babası Bly henüz altı yaşındayken hayatını kaybetti. Vasiyetinde Mary Jane’e ve çocuklarına hiçbir pay bırakmaması nedeniyle, aile bir anda yokluk içine düştü.
Mary Jane’in yaptığı ikinci evlilik ise oldukça kötü sonuçlandı. Aile içi şiddet nedeniyle boşanma davası açan Mary Jane, bu süreçte kızı Elizabeth Jane’den büyük destek gördü. Elizabeth, ailesine destek olmak için öğretmen olmaya karar verdi ve Indiana Normal School’a girdi. Ancak sadece bir yılın ardından maddi imkânsızlıklar nedeniyle okulu bırakmak zorunda kaldı.
Bu süreçte yazıya olan yeteneğini ve ilgisini keşfetti. Annesini, bu alanda iş aramak için Pittsburgh’a taşınmaya ikna etti. Ancak burada gazetecilikle ilgili hiçbir iş bulamadı ve aile gecekondu koşullarında yaşamaya başladı. Pittsburgh Dispatch gazetesinde işe alınması, tam da bu zor dönem içinde gerçekleşti.
Altı aylık iş arama sürecinin sonunda, başka bir gazetede çalışmaya başladı ve bu yeni iş, kariyerinin en önemli dönüm noktası oldu. Görevi, bir akıl hastanesindeki hastalar hakkında haber yapmaktı. Günümüzde araştırmacı gazeteciliğin öncülerinden biri olarak kabul edilen bu çalışması, onun büyük ün kazanmasını sağladı.
Nellie Bly, kendisini akıl hastası gibi göstererek bir akıl hastanesine gizlice sızdı. İçeride, diğer hastalarla birlikte 10 gün boyunca kaldı ve yaşanan insanlık dışı koşulları birebir deneyimledi. Hastaneden çıktıktan sonra yazdığı “Bir Tımarhanede On Gün” başlıklı haber dizisi büyük yankı uyandırdı. Amerikan sağlık sisteminde reform tartışmalarına neden olan bu çalışma, onun gazetecilik tarihine geçmesini sağladı.
Bly, sonraki yıllarda da araştırmacı gazeteciliğe devam etti. New York hapishanelerindeki mahkumların ve fabrika işçilerinin maruz kaldığı olumsuz koşulları gözler önüne serdi, ayrıca eyalet yasama meclisindeki yolsuzlukları açığa çıkardı.
Ancak bu yazının konusu, onun gazetecilik kariyerindeki takdire şayan başarılarından öte, 1889 yılında gerçekleştirdiği büyük yolculuktur. Jules Verne’nin ünlü eseri “Seksen Günde Devri Âlem”in başkahramanı Phileas Fogg’un rekorunu kırmak amacıyla dünya turuna çıkan ilk kadın gezgin oldu. Bu yolculuk, yalnızca bir haber değildi; aynı zamanda cesaretin, azmin ve kadınların toplumda üstlenebileceği rollerin sınırlarını zorlayan bir meydan okumaydı.
Nellie Bly Dünya Turuna Neden Çıktı?
Kariyeri boyunca birçok konuda adaletsizlikleri ve yozlaşmayı ortaya çıkaran Nellie Bly, 1889 yılında Jules Verne’nin ünlü eseri Seksen Günde Devri Âlem’in başkahramanı Phileas Fogg’un rekorunu kırmak amacıyla dünya turuna çıkmaya karar verdi.
O dönemde New York World gazetesinde çalışan Bly, henüz 25 yaşındaydı. 40.071 kilometrelik dünya turuna, 14 Kasım 1889’da New York’tan başladı. Yanında yalnızca küçük bir valiz bulunuyordu. Bu inanılmaz yolculuğu 72 gün, 6 saat, 11 dakikada tamamladı. New York’tan gemiyle yola çıkan Bly, seyahati boyunca at, eşek, çekçek, kayık ve farklı ulaşım araçlarını kullandı. San Francisco’dan New York’a dönerken gazete, ona özel bir tren tahsis etti ve seyahatin son ayağı bu trenle tamamlandı.
Bly’in rekoru, birkaç ay sonra 1890 yılında 67 günde turu tamamlayan George Francis Train tarafından kırıldı. Ancak dünya turu yapan ilk kadın gezgin olarak tarihe geçti. Seyahatin ardından, “72 Günde Dünya Turu” adlı kitabını yayımladı ve bu yolculuğun ayrıntılarını paylaştı. Artık dünyaca tanınan bir isim haline gelmişti.
Bu süreçte, Bly kendisinden 40 yaş büyük sanayici Robert Seaman ile evlendi ve gazeteciliğe bir süre ara verdi. Ancak eşinin ölümünden sonra onun işini devralarak şirketi büyüttü. İş hayatında da işçi haklarını koruma mücadelesine devam etti.
1.Dünya Savaşı boyunca New York Evening gazetesi için söyleşiler yapmaya devam etti. Gazeteciliğe ve maceraya olan tutkusu hiç azalmadı. 1922’de kalp hastalığı ve zatürreden hayatını kaybettiğinde hâlâ yazılar yazıyordu.
Ölümünden bir gün sonra, ünlü muhabir Arthur Brisbane, ona adadığı köşe yazısında Bly’i “Amerika’nın en iyi muhabiri” olarak nitelendirdi. Hikayesi, 2019 yılında “Escaping The Madhouse: The Nellie Bly Story” adıyla beyaz perdeye aktarıldı.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Biography of Nellie Bly, Investigative Journalist, World Traveler; Yayınlanma tarihi: 10 Mart 2019; Bağlantı: https://www.thoughtco.com/nellie-bly-biography-3528562
- Nellie Bly; 28 Şubat 2018; Bağlantı: https://www.biography.com/
YolveMacera
