Mağara resimlerinden anladığımız kadarıyla en az 32.000 yıldır insanlığın dikkatini cezbeden kutup ışıkları, adını Roma mitolojisindeki şafak tanrıçası Aurora’dan alıyor. Kuzey Yarım Küre’deki kutup ışıklarını 1619 yılında tarif eden Galileo Galilei’nin onlara verdiği isim olan “aurora borealis” yani kuzey ışıkları ifadesini hâlen kullanıyoruz. Galileo bu ışık gösterisine atmosferimizden yansıyan güneş ışınlarının yol açtığını düşünmüştü. Güncel açıklamamız ise Galileo’nunkinden oldukça farklı.
Kutup Işıkları Nasıl Oluşuyor?
Eriyik hâldeki demir çekirdeği sayesinde Dünya, kuzey ve güney kutuplara sahiptir. Bu dev mıknatısın manyetik alanını kapsayan bölgeye manyetosfer denir. Manyetosfer, gezegenimizin atmosferini ve canlılarını uzayda hızla ilerleyen yüksek enerjili parçacıklardan korur. Güneş aktiviteleri sonucunda yayılan plazma hâlindeki bu yüklü parçacıklar manyetosfer tarafından karşılanır.
Atmosferin üst katmanlarına ulaşan parçacıklar, buradaki atom ve moleküllere enerjilerini aktarır. Dünya’nın manyetik alan çizgilerinin yoğunlaştığı kutup bölgelerinde yaşanan bu enerji aktarımı sonrasında fazladan enerji kazanan atom ve moleküller, bu enerjiyi ışık formunda yayar. Yüksek parçacık miktarı içeren kutup ışıkları, izleyenlere etkileyici bir gösteri sunsa da radyo ve GPS sinyallerini engelleyebilir veya elektrik kesintilerine yol açabilir.
1- Kutup Işıkları Güneş Döngüsünü Takip Eder
2015’in sonunda internette Kuzey Işıkları’nın önümüzdeki on yıl boyunca ortadan kalkacağına dair çılgınca bir söylenti dolaştı. Sayısız haber kuruluşu, önümüzdeki on yıl boyunca onları görmenin “son şansınız” olduğunu bildirdi. Bu haber elbette doğru değil.
Gerçek olan Kuzey ışıklarının güneş aktivitesinden etkilendiği ve aşağı yukarı 11 yıllık bir güneş döngüsünü takip ettiğidir. Bu nedenle, ışıkların bir sonraki güneş döngüsünün zirvesine kadar (2024-2026) son birkaç yılda olduğu kadar parlak veya parlak görünmeyeceği tahmin edilse de, kesinlikle sizin onları görmek için o zamana kadar beklemeniz gerekmiyor.
2-Kutup Işıkları Sadece Kış Aylarında Görülmez
Kış, Kuzey Işıklarını görmek için popüler bir zamandır, ancak bu aslında onları görebileceğiniz yılın tek zamanı anlamına gelmez. Kuzey ışıkları mevsimsel bir fenomen değildir ve yıl boyunca gerçekleşir. Kuzey Işıklarının en iyi kış aylarında görülmesinin sebebi o aylarda karanlık saatlerin daha fazla olmasıdır.
3- Kutup Işıklarını Görmek İçin Karanlık Bir Gökyüzü Gerekir
Bu ışıkları görmek için temelde bulutsuz karanlık bir gökyüzü gerekiyor. Bu durum da birçok insanı, ayın halleri ile kuzey ışıkları arasında bir ilişki olduğunu düşünmeye yönlendiriyor. Dolunay’ın ışıkları biraz baskıladığı doğru olsa da, kesinlikle onları görme şansınızı tamamen ortadan kaldırmaz.
Ancak açık ve karanlık bir gökyüzünün her zaman bir Kuzey Işıkları gösterisi ile renkleneceğini düşünmeyiniz. Gökyüzü koşullarının bu ışıklar ile etkisi yoktur. Işıklar atmosferindeki elementlerle etkileşime giren güneş parçacıklarından kaynaklanır. Bu kimyasal reaksiyon, bulut örtüsüne bakılmaksızın gerçekleşir, çok bulutlu olduğunda bunu sadece biz göremeyiz.
4- Kuzey Işıklarını Görmek Deneyim İster
Günümüzde birçok bağımsız gezgin, kendi macerasını kendi yazmayı sevse de konu Kuzey Işıkları olduğunda bu durum her zaman işe yaramaz. Bu doğal harikayı görmek için gerçekten Işıkların “kovalanması” hakkında bilgi sahibi olan biriyle olmanız gerekir. Hava tahminlerini çözebilen, KP endeksini (Jeomanyetik Durum) okuyan ve ışık şovunu yakalama umuduyla farklı bir yere ne kadar zaman geçmeniz gerektiğini anlayan biri işinize yarayacaktır.
Kp-endeksi, jeomanyetik fırtına gücünü 0 ila 9 ölçeğinde ölçer ve sayılar olası herhangi bir aurora’nın gücüne (ve parlaklığına) karşılık gelir. Kp-endeks sayısı ne kadar yüksek olursa, iyi bir aurora şovu şansı o kadar iyi olur. Ancak, Kp-endeksinin sadece 2 olduğu bir gecede de muhteşem bir gösteriye tanıklık edebilirsiniz. Ancak Kp-endeksi 7 olan bir geceye karşı, Kp-endeksi 1 olan başka bir geceyi seçme seçeneğiniz varsa, kesinlikle 7 olanı tercih etmelisiniz. Bu arada bir turla dahi gitmiş olsanız bile bu ışıkları görmenin garanti olmadığını unutmayınız.
5- Kutup Işıkları Ne Yazık ki Tam da Fotoğraflarda Görüldüğü Gibi Değildir
Aurora yeterince güçlü ise, çıplak gözünüzle görebilirsiniz. Ancak aurora zayıf olduğunda, bazen incecik bulutlar ve Kuzey Işıkları arasında ayrım yapmak zor olacaktır. Bununla birlikte, iyi bir kamera, gece insan gözünden çok daha fazla ışık ve renk alacaktır. Bu yüzden, Kuzey Işıkları’nı takip edecekseniz, yanınıza bir kamera alsanız iyi olacaktır.
Bu görsel şovun gerçekleşmesine pek çok faktör karışmakta olduğundan ışıklar her gece birbirinden farklı görünür. Bazı geceler çıplak gözle yeşilleri ve kırmızıları görebilirken, diğer geceler de ise herhangi bir rengi görmek için mücadele edeceksiniz. Bu nedenle gördüklerinizin internette yayınlanan fotoğraflar gibi olmasını beklememelisiniz.
- Işık Kirliliği Olmadan Gökyüzünü Tüm Çıplaklığı İle Görebilsek
- Rjukan: Dev Aynalar İle Aydınlanan Bir Kasaba
- Maya Uygarlığı Neden Çöktü? Yoksa Hiç Çökmedi mi?
- Kosta Rika’da Bulunan Gizemli Taş Küreler Nedir?
- İsveç’te Tamamen Kar ve Buzdan Yapılmış Büyülü Buz Otel
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- 9 Lies (and One Truth) People Tell You About Seeing the Northern Lights; Yayınlanma tarihi: 8 Kasım 2021; Bağlantı: https://www.dangerous-business.com/
- How Auroras Work; Bağlantı: https://science.howstuffworks.com/
YolveMacera
