Küçük Prens isimli kitabı okuduysanız kendisinin baobab ağaçları ile dolu olan B612 adlı çok küçük bir gezegenden geldiğini anımsarsınız. Kitapta Küçük Prens, her sabah küçük gezegenindeki devasa baobab ağaçlarının tohumlarını temizlerdi. Bunu yapmasının sebebi baobab ağaçların çok fazla büyümesinden endişe duymasıydı. Eğer büyümesine engel olmasaydı, bu devasa baobab ağaçları sevdiği ve hatta bildiği her şeyi yok edebilirdi…
Ancak Dünya’da durum elbette bunun tam tersidir. Baobab ağaçlarının muazzam boyutlara ulaştığı Afrika’da yaşayan herkes, ağaçların insanlara ve hayvanlara sağladığı sayısız faydayı size anlatacaktır. Afrika baobabı (Adansonia digitata), Afrika’nın en eski, en uzun yaşayan, en güzel ve sembolik ağaçları arasında ilk sıralarda yer alır.
Uzun ömürlü olmaları nedeniyle de yaşam ağacı olarak da isimlendirilir. Ancak Anakara Afrika’nın dışında, Madagaskar’a ait altı baobab türü ve kuzeybatı Avustralya’nın Kimberley bölgesinde de bir tür vardır. Baobablar, Hindistan Yarımadası’nın farklı bölgelerinde bulunur. Hindistan’da baobablar üzerine yapılan birkaç araştırma, meyve kabuklarının Afrika’dan okyanus akıntılarıyla geçip kıyılara vurmuş veya Arap tüccarlar tarafından getirilmiş olabileceğini tahmin etmektedir.
Baobab ağacının bilimsel adı Adansonia biçimindedir. Türlerden altı tanesi (Adansonia grandidieri, A. madagascariensis, A. perrieri, A. rubrostipa, A. suarezensis ve A. za) Madagaskar’a özgüdür. İkisi ise (A. digitata ve A. kilima) Afrika kıtasındalar. Ayrıca bir tanesi (A. gregorii) Arap Yarımadası ile kuzeybatı Avustralya’ya özgüdür.
Yukarıdaki görselde bir örneğini gördüğünüz Madagaskar’da bulunan büyük baobab ağaçları, en gösterişli ve popüler olan türdür. Düz ve kırmızı gövdeleri ile dikkat çekerler. Gövdeleri 3 metre çapında, boyları 25 ila 30 metre kadar olur. Meyve tohumları yenir. Ancak tarıma açılan araziler nedeniyle soyları tehlike altındadır.
Baobab Ağaçları Neden Uzun Süre Yaşarlar?
Baobab ağaçlarını dikkat çekici kılan en önemli özellikleri, şişkin gövde yapılarından ve küçük dallarından kaynaklanan ilginç görünümleri ve 2500 yaşına kadar yaşayabilmeleridir. Ağacın gövdesinde büyüme halkaları oluşmadığından yaşlarının belirlenmesinde radyokarbon yöntemi kullanılır. Bu ağaçların kurak bir bölgede 120.000 litre suyu gövdelerinde tutabildikleri bilinmektedir.
Baobab ağaçlarının da 300’den fazla kullanım alanı vardır. Demir açısından zengin olan yaprakları ıspanak gibi yenir. Tohumları, kahve yapmak için kavrulur. Aynı zamanda kozmetik amaçlı yağ yapmak için preslenebilir. Meyvesi portakaldan altı kat daha fazla C vitamini içermektedir. Bu da onu Afrika’da ve Avrupa, ABD ve Kanada pazarlarında önemli bir besin tamamlayıcısı yapar.
Baobab ağaçlarının tıbbi amaçlı kullanım alanları da vardır. Ayrıca içi boş gövdeleri su depolamak için de kullanılmaktadır. Tüm bunlar ve daha fazlası nedeniyle bu ağaçlar bulundukları bölgenin ekonomisine de önemli katkı sağlar.
Baobab ağaçları sadece insanlar için faydalı olmakla kalmaz, aynı zamanda kuru Afrika savanlarında ekosistemin dengede kalmasına da katkı sağlar. Daha da önemlisi, baobab ağaçları toprağı nemli tutar ve erozyonu önler. Ayrıca, yakınlarda su olmadığında kabuklarını yiyebilen kuşlar, kertenkeleler, maymunlar ve hatta filler de dahil olmak üzere çok çeşitli hayvanlar için önemli bir yiyecek, su ve barınak kaynağı görevi görürler.
Baobab Ağaçları Neden Ölüyor?
Afrika’da geniş bir alanda yayılış gösteren bu ağaçlar son yıllarda ölümleriyle dünya gündemine girdi. Afrika ve dünyamız için ilginç ve bir o kadar da önemli olan Afrika baobablarının ölüm nedeni tam anlaşılamasa da küresel iklim değişikliği ve kuraklığın en büyük nedenler olduğu tahmin ediliyor.
2005-2017 yılları arasında, yaşları 1100 ila 2500 olan on üç baobab ağacından dokuzunun öldüğü belirlendi. Ölen ağaçların tümü Afrika’nın güney tarafında bulunuyordu ve son yıllarda kuraklık ve sıcaklık artışları o bölgede daha fazla gerçekleşti.
Umarız Küçük Prens asteroid B612’den bir ziyaret için geri geldiğinde, ona baobabların dünyadaki en harika ağaçlar olduğu ve daha uzun süre de olmaya devam edeceği konusunda güvence veririz. Yazımızın sonunda başka bir doğa harikası daha ağacı tanımanızı öneririz: Kiri Ağacı: Dünyayı Kurtarabilecek Mucize Ağaç
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Baobab trees trace the African diaspora across the Indian Ocean. Yayınlanma tarihi: 21 Eylül 2015; Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Baobab trees trace the African diaspora across the Indian Ocean/
- How the ancient African baobab trees are falling victims to climate change. yayınlanma tarihi: 25 haziran 2018; Bağlantı: https://www.weforum.org/
YolveMacera
