Kuzey Avrupa’nın en ilginç sınır düzenlemelerinden biri, İsveç-Finlandiya sınırında, Baltık Denizi’nde yer alan küçük Märket Adası’nda yaşandı. Bu kayalık ada, Finlandiya ve İsveç arasında paylaşılan bir toprak parçası, ancak sıra dışı bir sınır çizgisine sahip olmasının sebebi oldukça ilginç bir olaydan kaynaklanıyor: Yanlış yere inşa edilen bir deniz feneri!
Märket Adası, ilk bakışta oldukça sıradan bir kaya parçası gibi görünebilir. Burada azalan bir fok kolonisi ve otomatik bir deniz feneri dışında pek dikkat çekici bir şey yoktur. Ancak, Märket benzersiz bir sınır hikayesine sahiptir.
Bu küçük ada, dünyadaki en sıra dışı uluslararası sınırlardan birine sahiptir. Adanın çevresindeki deniz sınırı dümdüz ilerlerken, ada üzerindeki kara sınırı tam sekiz kez kıvrılarak garip bir simetri oluşturur. Märket bazen uluslararası sınırla bölünmüş en küçük ada olarak anılsa da, dünyanın en garip sınırına sahip adası olması da muhtemeldir.
Genellikle uluslararası sınırlar küçük adalardan kaçınır, çünkü bu gibi durumlar büyük bir sınır karmaşasına yol açar. Deniz sınırlarının belirlenmesi ve gerektiğinde düzeltilmesi, kara sınırlarına göre çok daha kolaydır. Märket Adası ise bu konuda adeta bir istisna oluşturur.
İsveç Finlandiya Sınırı Neden Garip Bir Görünüme Sahip?
Sınırlar, doğanın birleştirdiğini insan eliyle ayırmamıza olanak tanır. Ancak, bir ada zaten doğal olarak kapalı bir yapıdadır. Sahil şeridi, onu dünyadan ayıran doğal sınırdır. Bu doğal izolasyonun içine bir de insan eliyle çizilmiş bir sınır eklemek, adanın anlamını sorgulamamıza neden olur.
1809’da imzalanan Frederikshamn Antlaşması, İsveç’in Finlandiya üzerindeki kontrolünü kaybetmesini ve Rusya’nın Finlandiya’yı ilhal etmesini resmileştirdi. İlginç bir tesadüf sonucu, anlaşmanın yazarları deniz sınırını tam Märket Adası’nın ortasından geçecek şekilde çizdi. İşte Märket’in ismini aldığı an da o zamandı.
1885 yılında Ruslar, adadaki sığ ve tehlikeli sularda denizcileri yönlendirmek amacıyla bir deniz feneri inşa etti. Ancak, bu fener kazara veya bilinçli olarak adanın İsveç tarafına dikildi. İsveçliler bu durumu fark ettilerse bile sessiz kalmayı tercih ettiler.
Fiili sınır ihlali, Finlandiya’nın 1917’de bağımsızlığını kazanmasının ardından da devam etti ve ancak 1981’de çözüme kavuştu. Çözüm oldukça zekiceydi: Deniz fenerinin egemenliğini İsveç’e devretmek veya fiziksel olarak Finlandiya tarafına taşımak yerine, adanın sınırı değiştirildi.
Bu değişiklik için iki temel şart belirlendi. Öncelikle, mevcut balıkçılık haklarını korumak adına deniz sınırı sabit tutulacaktı. Ayrıca, her iki ülke de adadan benzer büyüklükte bir toprak parçasına sahip olmalıydı.
Sonuç olarak, düz bir hat olan sınır, karmaşık bir toprak değişimiyle Z şeklinde yeniden çizildi. Deniz feneri artık Finlandiya tarafında, eski sınırın batısında yer alan yeni bir Finlandiya bölgesinde bulunuyor. Bunun hemen yanında ise, orijinal hattın doğusunda kalan yeni bir İsveç bölgesi yer alıyor.
Bu değişiklik için iki temel şart belirlendi. Öncelikle, mevcut balıkçılık haklarını korumak adına deniz sınırı sabit tutulacaktı. Ayrıca, her iki ülke de adadan benzer büyüklükte bir toprak parçasına sahip olmalıydı. Sonuç olarak, düz bir hat olan sınır, karmaşık bir toprak değişimiyle Z şeklinde yeniden çizildi. Deniz feneri artık Finlandiya tarafında, eski sınırın batısında yer alan yeni bir Finlandiya bölgesinde bulunuyor. Bunun hemen yanında ise, orijinal hattın doğusunda kalan yeni bir İsveç bölgesi yer alıyor.
Märket Adası’nda sınır çizgisini gösteren herhangi bir sınır taşı bulunmuyor. Bunun yerine, kayaya açılmış 10 delik sınırın kıvrımlarını işaret ediyor. Daha dayanıklı sınır işaretleri kullanılamıyor, çünkü ada sık sık fırtınalara maruz kalıyor ve sert kış koşulları her şeyi hızla aşındırıyor. Hatta deniz ve hava koşulları o kadar güçlü ki, adanın fiziksel şekli bile zaman içinde değişebiliyor. Bu nedenle, her 25 yılda bir iki ülkenin ortak komisyonu adayı inceliyor ve gerekirse sınırda düzenlemeler yapıyor.
Deniz feneri 1977’den beri otomatik olarak çalışıyor ve adanın insansız kalmasının ardından ciddi şekilde harap olmuştu. Ancak 2006 yılında, Finlandiya Deniz Feneri Derneği adaya gelip restorasyon çalışmalarına başladı. O zamandan beri her yaz bakım ve onarım çalışmaları yapılıyor, ayrıca ziyaretçilere rehberli turlar düzenleniyor.
Böylesine küçük bir deniz adasının ortasından geçen bir sınırın yalnızca bir kez tesadüfen oluştuğunu düşünebilirsiniz. Fakat yanılıyorsunuz. Märket’in tam zıt tarafında, ona benzer bir ada daha var. Öyle küçük ki, üzerine bir deniz feneri bile sığmaz. Ancak bu ada da, tıpkı Märket gibi, sınırın rastlantısal olarak bölündüğü bir yer olarak tarihe geçti.
Boundary Islet’in ilginç sınır hikâyesi, Tazmanya ve Victoria eyaletleri arasındaki sınırın, güney enlemi 39 derece 12 dakikada sabitlenmesiyle başladı. Ancak bu sınır, adanın tam ortasından geçerek onu ikiye böldü. O zamana kadar North East Islet olarak bilinen ada, karışıklık yaratmamak için Boundary Islet olarak yeniden adlandırıldı. Boundary Islet, Avustralya’nın en kısa kara sınırına sahip olmasıyla benzersiz bir yer olarak tarihteki yerini almış durumda.
Yazının bitiminde göz atmak isterseniz: Nemo Noktası: Karaya En Uzak Ve En Issız Yer
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Unusual Border of Märket Island. Yayınlanma tarihi: 12 Ekim 2015; Bağlantı: https://www.amusingplanet.com
- One Island, Two Countries. Yayınlanma tarihi: 24 Nisan 2012; Bağlantı: https://archive.nytimes.com/
Size Bir Mesajımız Var
YolveMacera ekibi olarak yaklaşık 25 yıldır yollardayız. Gezmenin, kişinin hoşgörüsünü, yaratıcı yanını ve duyarlılığını artıran bir okul olduğunu ve bu okulun yaşı olmadığını; paylaşmanın da gezmek gibi bir tutku olduğunu biliyoruz. Bu nedenle hem etkinlikler düzenliyor, tutkumuzu paylaşmayı amaçlıyor hem de sizlere kaliteli içerikler üretmeye çalışıyoruz. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca siz de bizimle yeni maceralara, mecralara, dostluklara ve paylaşımlara merhaba demek isterseniz topluluğumuza dahil olabilirsiniz.
YolveMacera
