Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün adı ve birebir aynı boyutlu heykeli ülkemizden çok çok uzakta bir kanalda yaşıyor. Atatürk Entrance veya Atatürk Channel yani Atatürk Kanalı adı verilen bu yerin neden onun adını taşıdığını öğrenmeniz içinde çok kısa bir tarih yolculuğuna çıkmanız gerekiyor.
Aslında Atatürk adı, seksen küsur yıldır çok uzun zamandır Avustralya’da ve Yeni Zelanda’da yer etmiştir. Kendisi Çanakkale Savaşı’ndan beri çok iyi tanınır ve hatırlanır.
Bu savaş, Avustralya ve Yeni Zelanda için son derece önemlidir. Çünkü birer İngiliz kolonisi olan ve o zamana kadar hep İngiliz ordusu saflarında savaşlara katılmış olan bu iki ülke, ilk defa Çanakkale Savaşı’na kendi adlarını taşıyan ve Anzac adı verilen bir kolordu ile katılmışlardır.
( Anzac yada Anzak, Birinci Dünya Savaşı’nda, Çanakkale’de Türklerle çarpışan Avustralyalı ve Yeni Zelandalılar demektir. Bu kelime “Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu” (Avustralian and NewZeland Army Corps) kelimelerinin İngilizce kısaltmasıdır. )
25 Nisan 1915 sabahı Arıburnu yakınından Geliboyu Yarımadası’na ayak basan Anzaklar, karşılarında Atatürk’ü bulmuşlar ve bir daha bu adı unutamamışlardır. Mustafa Kemal, Avustralya’da önce Çanakkale kahramanı olarak tanınmıştır.
Çanakkale’de Anzakları durdurmuş ve yenilgiye uğratmış olsa da kendisi her daim saygı ile anımsanmıştır. 1921 yılından sonra Çanakkale Savaşı’yla ilgili olarak Avustralya ve Yeni Zelanda’da yayınlanan hemen her kitapta Mustafa Kemal adına tekrar tekrar yer verilmiştir.
Atatürk Kanalı Neden Açıldı?
Çanakkale Savaşlan’nın 70. yılı 1985’te törenlerle anılacaktı. Bu yıldönümü yaklaşırken, Avustralya’da, Anzaklar arasında bir hareketlenme başladı. 1915’te Gelibolu Yarımadası’nda çıkartma yaptıkları kıyı şeridine resmen “Anzak Koyu” adı verilmesini istiyorlardı. Anzaklar bu arzularını gerçekleştirebilmek için bir çeşit kampanya başlattılar.
Anzaklar’ın kampanyası ve Avustralya basınında kampanyayı destekleyen yazılar, Türkiye Büyükelçiliğince de olumlu karşılandı. Buna karşılık Avustralya’da bir yere de Atatürk adının verilmesi önerildi.
Bu fikir elbette kolayca kabul edilmeyecekti. Sonucunda topraklarımıza, onu almaya gelen bir düşmanın adını vermemiz gerekiyordu. Ancak bu koy zaten bu müzakereden önce de Anzak koyu olarak halk arasında anılıyordu. Nitekim iki ülke arasında uzun süre bu konu hakkında görüşmeler devam etti.
Sonucunda Türkiye’den cevap geldi. Avustralya’nın başkenti Kanberra’nın bir yerine “Atatürk” adı verilmesi yeterli değildi. Bu şarttı, gerekliydi, ama kafi değildi. Bunun ötesinde, Kanberra’nın bir meydanına “Atatürk büstü’’ dikilmeliydi. Bu büstün altına da Atatürk’ün sözlerini içerin bir de kitabe konmalıydı. Bu karar da elbette Avustralya Hükümeti için kolay olmayacaktı.
Avustralya’da Atatürk Adı Aslında Birden Çok Yerde Karşımıza Çıkar
Uzun bir bekleyiş gerçekleşti ve sonunda Ocak 1985’te sonuç belli oldu. Sonuçta Kanberra’da iki yere, Batı Avustralya’da bir yere Atatürk adı verilmesi uygun görülecekti. İlk olarak, Avustralya Harp Tarihi Müzesi’nin karşısında Anzak Bulvarı’nın kuzeydoğu ucunda bulunan parka “Atatürk Anıt Bahçesi” adı verilecekti.
Parkın içine bir anıt dikilecek ve bunun üzerinde Atatürk’ün kabartma profilini ve Anzaklar hakkındaki sözlerini içeren bir kitabe yer alacaktı.
Başkent Kanberra’nın tam ortasında yer alan yapay bir gölün kuzey şeridine Atatürk’ün adı verilecekti. (Daha sonra Avustralya Başbakanının isteği üzerine “Atatürk Kıyısı”, “Gelibolu Kıyısı” olarak değiştirilecekti.) Son talep ise yazımıza da konu olan Batı Avustralya’nın Albany Limanı’na Atatürk Kanalı adı verilmesi biçimindeydi.
Anzaklar’ı Çanakkale’ye götüren gemiler, Batı Avustralya’nın Albany Limanı’ndan demir almışlardı. Bir çoğu geri dönmeyecek olan Anzak askerlerinin gördükleri son Avustralya toprağı burası olmuştu. Bu nedenle bu limanın önemli bir manevi değeri vardı.
Atatürk Anıtı ve Anzak Koyu İle ilgili Türk ve Avustralya Hükümetlerinin kararlarından sonra teknik çalışmalar başladı. Anzak Koyu çalışmaları Türkiye’de, Atatürk Anıtı çalışmaları da Kanberra’da yürütülüyordu. Anıtların Anzak çıkartmasının 70. yıldönümünde, yani 25 Nisan 1985 günü açılmaları gerekiyordu.
Sonucunda 25 Nisan 1985 Perşembe sabahı, Kanberra’daki Atatürk Anıtı, Türkiye Dışişleri Bakanı Vahit Halefoğlu tarafından törenle açıldı. Sonrasında gölün kuzey kıyısına gidildi. Devamında “Gelibolu Kıyısı’’ adı verildiğini belirten tabelanın da açılışı yapıldı. Devamında da Batı Avustralya Eyaleti’nin güney kıyısındaki Atatürk Kanalı bölgesine geçildi.
Atatürk Kanalı Günümüzde de Önemli bir Turistik Noktadır
Avustralya’nın başkenti Kanberra’da dikilen Atatürk Anıtı, Mustafa Kemal Atatürk adını güney Pasifik’te de ebedileştirmiştir. Anıt, 25 Nisan 1985’te açıldığından beri önemli bir ziyaret yeri olmuştur. 2002 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün Kanal’a bakan bir heykeli de dikilmiştir.
Ayrıca bu yazımıza da göz atmak isteyebilirsiniz: İtalya’da Bulunan Moena Köyü Neden Türk Köyü Olarak da Bilinir?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Ataturk Channel. Bağlantı: https://en.wikipedia.org/
- Dr. Bilâl N. ŞİMŞİR; Kanberra’da Atattürk Anıtı Tasarısı; Bağlantı: https://atamdergi.gov.tr/tam-metin-pdf/961/tur
YolveMacera
