Sicilya’nın doğu kıyısında Avrupa’nın en yüksek ve en aktif yanardağı olan Etna Yanardağı bulunmaktadır. Heybetli bir aktif yanardağ olarak bu dağ düzenli olarak sıcak sıvı kayaç püskürtmesiyle ünlüdür. Etna Yanardağı yılda birkaç kez ölüm tuzağına dönüşmesine rağmen turistleri kendisine çekmeye devam eder. Aynı zamanda gölgesinde yaşayan Sicilyalılar da artık ondan korkmamayı öğrenmiş durumda.
Sık volkanik patlamalar, Etna Dağı çevresindeki bölgeye tarım için ideal olan zengin bir toprak verdi. Bu yüzden tarih boyunca insanlar olası ölüm riskine rağmen orada yaşamayı seçtiler. Bugünlerde bir de işin için dağın popülaritesi sonucunda oluşan turizm girince ayrılmaya da pek niyetli gözükmüyorlar.
Etna yanardağının şu anki yüksekliği 3.357 m olmakla beraber zirvedeki püskürmelerle bu yükseklik zaman zaman değişiyor. Yanardağ 1190 km² alan kaplamakta, taban çevresi 140 km’ye varmaktadır.
Tarihte ve Mitolojide Etna Yanardağı
Bilinen ilk patlama MÖ 475 yılında kaydedildi. Etna o zamandan beri, yani binlerce yıldır İtalyan adasına ara sıra lav ve kül püskürtüyor. Mitler, efsaneler ve folklor Etna Dağı’nı çevrelemiştir ve yanardağ tarihte bile belirleyici bir rol oynamıştır.
Antik Yunan mitolojisinde Hephaestus, Zeus ve Hera’nın oğluydu ve aşk tanrıçası Afrodit ile evliydi. Hephaestus, metal işleme, demircilik ve silah yapımına hükmetti. İnanışa göre Hephaestus’un atölyesi Etna Dağı’nın altında yer alıyordu. Volkan ateş, duman ve lav püskürttüğünde ve yer depremlerle sallandığında, bunun nedeni Hephaestus’un Olimpos Dağı’ndaki tanrılar için yeni silahlar imal eden atölyesinde çalışmakta olduğu anlamına geliyordu.
Sonuçta mitolojiyi bir tarafa bırakırsak, bilimsel araştırmalar sayesinde artık biliyoruz ki bu şiddetli patlamalar, gezegenin mantosundaki magmanın yüzeye çıkmasına neden olan basınç birikmelerinden kaynaklanıyor.
Etna Dağı, iyi zamanlanmış bir patlama ile Sicilya’yı istilacı bir ordudan korumaya yardımcı olmasıyla da bilinmektedir. MÖ 396’da, İkinci Sicilya Savaşı sırasında, Antik Kartaca ile Yunan şehir devletleri arasında Sicilya’nın kontrolü için yapılan bir dizi çatışmadan birinde Kartacalılar, Sicilya’nın başkenti Syracuse şehrini ele geçirmeye yakındı. Ancak Etna Dağı’nın güçlü bir şekilde patlaması, Kartacalı savaşçıların adadan kaçmasına neden olmuştu.
Etna Yanardağı En Son Ne Zaman Patladı?
Ancak Etna Yanardağı son yıllarda daha da huzursuz ve öngörülemez hale geldi. Aralık 2018’de 4,8 büyüklüğünde bir depremi tetikleyen patlamadan bu yana yanardağ çok daha aktif hale geldi, hatta lavın çıktığı yeni bir çatlak oluştu. 2021’in ilk patlaması 16 Şubat’ta yaşandı. Bir saatten biraz fazla bir süre sonra şiddetli lav patlamaları yamaçlardan aşağı aktı. Sonraki beş hafta içinde yanardağda 16 küçük patlama meydana geldi. Ayrıca 2022’nin Şubat ayında da Etna Yanardağının faaliyete geçtiğini biliyoruz.
Etna Yanardağındaki Değişimleri Nasıl Takip Ediyoruz?
Bu patlamalara yol açan doğal hareketlerini engellemek imkânsız ama zamanla Etna’nın jeolojisi hakkında çok şey öğrendik. Bu da yerli halkın afetten artık kaçmamasına yardımcı oluyor. Uyuyan yanardağlar, uzmanların bu yerleri keşfetmelerine ve yanardağ patlamalarını tahmin etmemize yardımcı olabilecek çalışmalar yürütmelerine olanak tanıyor.
Etna Yanardağı’nın üzerinde yükseldiği şehirlerden biri de Katanya. Bu şehirde yaşayanlar yanardağın varlığının daima farkında. Etna Yanardağı’nın takibi ve analizi, Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü’nün (INGV) Katanya’daki gözlemevinde yapılıyor. Yanardağın 150 kilometrelik çevresine dağılmış iki gözlemevi daha var. Bunlar Casa Etnea ve Cantoniera’da bulunuyor.
INGV’de çalışan yaklaşık 100 bilim insanı Etna Yanardağı’nın hareketlerini gözlemliyor, her gürültü ve patlamanın sebebini araştırıyor. Bunun için de yanardağın etrafındaki 150 izleme istasyonundan gerçek zamanlı gönderilen verileri kullanıyorlar. Bu istasyonlarda gaz salınım dedektörleri, ısı sensörlü kameralar ve sarsıntıları algılayan sismograflar bulunuyor.
Göz atmak isterseniz
- Dünyanın En Büyük Şelalesi Hangisidir? Cevap Biraz Karışık!
- Bir Zamanlar Dünyanın En Tehlikeli Yolu Olan El Caminito del Rey
- Roraima Dağı – Hayallerin Ötesindeki Yükselen Bir Dağ
- Tsingy Taş Ormanının Şeklini Nasıl Aldığını Artık Biliyoruz
- Okyanusta Bir Köprü: Devler Kaldırımı
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Italy’s Mount Etna Volcano Just Keeps Growing, And Now It’s Taller Than Ever; yayınlanma tarihi: 11 Ağustos 2021; Bağlantı: https://www.sciencealert.com/
- Mount Etna: Europe’s Fire-Breathing Monster; Bağlantı: https://historydaily.org/
YolveMacera
