ReWilding yani yeniden yabanileştirme diye bir şeyden bahsedildiğini duymuş olabilirsiniz. Peki ama bu tam olarak nedir? Kurtları ve ayıları şehirlerimize geri mi getirmeyi planlıyoruz? Hadi bunu başardık diyelim, insanlar bu vahşi ve hayal edilemeyecek kadar farklı yere nasıl uyum sağlayacak?
Rewilding kelimesi anlam olarak aklımıza bunları çağrıştırsa da özünde bahsettiği şeyler insanların yaban hayata geri dönmesi ile alakalı değildir.
ReWilding Nedir?
Yeniden yabanileştirme doğaya daha fazla yer ve zaman vermeyi içerir. Belirli türleri korumak için ekosistemleri yönetmek yerine, doğanın daha iradeli hale gelmesine izin vererek çevresel bozulmayı tersine çevirmeyi amaçlar. Bu, yabani hayata özgürce gelişme ve yaşam alanlarının doğal olarak yenilenmesine izin vermek anlamına gelir.
Yeniden yabanileştirmenin amacı, türlerin sayısını ve bunların birbirleriyle ne kadar etkileşimde bulunabileceğini artırarak ekosistemin sağlığını iyileştirmektir. Diğer bir deyişle doğayı mümkün olduğunca insan müdahalesinin olmadığı zamanlardaki durumuna getirmektir.
Bunun için besin zincirindeki, çoğunlukla üst basamaklardaki eksik halkaların tamamlanması; yani ekosistemde bir zamanlar olup şimdi olmayan türlerin ekosisteme yeniden kazandırılması, daha açık bir ifadeyle bazı hayvan türlerinin ekosisteme insan eliyle yeniden kazandırılması gerekir.
Yeniden yabanileştirme, zararlı insan baskılarının azaltılmasını ve ekosistemlerdeki doğal süreçlerin desteklenmesini içerir. Ancak bu, insanları dışlamak anlamına gelmez. Aslında insanların doğal dünyayla, tüm türlere şefkat içeren ve doğaya hükmetmeye çalışmaktan ziyade doğadan öğrenme ruhunu içeren daha olumlu bir ilişki geliştirmelerine yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
Bazı insanlar, yeniden yabanileşmenin modern insandan önceki bir zamana, hatta daha öncesine, yünlü mamutların Dünya’da dolaştığı zamana dönmek anlamına geldiğini düşünüyor olabilir. Ancak yeniden yabanileştirme, saati geri almakla ilgili değildir. Geleceğe ve doğanın karşılaşacağı zorluklara bakmakla ilgilidir.
ReWilding Örnekleri Nelerdir?
Rewilding kavramı ilk olarak 1980’lerin sonlarında, Michael Soulé (bir koruma biyoloğu) ve Dave Forman (bir vahşi yaşam aktivisti) tarafından önerildi. O günden sonra yeniden yabanlaştırma uygulamaları dünyanın çeşitli bölgelerinde uygulanmaya başladı.
Bizon, Avrupa’nın en başarılı yeniden yabanlaştırma başarısıdır. Bir zamanlar tüm kıtada yaygın olarak gözlemlenen bizon, 1920’lerin sonlarında, habitat tahribatı ve aşırı avlanma nedeniyle yok olmuştu. Bugün bizon, çeşitli korumacıların, kuruluşların ve enstitülerin yorulmak bilmeyen çabaları sayesinde mucizevi bir geri dönüş yaptı. Türler hala savunmasız olsa da, kıta genelinde yapılan yeniden vahşileştirme çabaları nedeniyle popülasyonları birkaç bine yükseldi.
Bir başka Rewilding uygulaması da Amerika’daki Yellowstone Ulusal Parkındaki kurtlar ile ilgilidir. Yellowstone Ulusal Parkı’ndaki kurt sorunu, 19. yüzyılın sonlarına kadar ABD’deki vahşi kurt popülasyonlarının büyük ölçüde azaltılması ve yerel olarak soyunun tükenmesiyle başlamıştı. Bu dönemde, kurtların kontrolsüz biçimde avlanması, kimsenin aklına gelmeyen bir sorunun ortaya çıkmasına neden olacaktı.
Kurtların yok olması, ayıların ve aslanların büyük ölçüde azalmasına ve beraberinde geyik sayısının artmasına neden oldu. Bu soruna çözüm bulmak isteyen bilim insanları 1995 ile 1997 yılları arasında 41 kurdu Yellowstone’a yeniden soktu. Elbette, başlangıçta geyiklerin bir kısmı kurtlar tarafından avlandı. Ancak zamanla geyikler kurtlar tarafından avlanma riski olan bölgelerden uzak durmaya başladılar. Bu alanlarda da ağaçlar ve diğer bitkiler yeniden gelişme imkanı buldular.
Ardından, bu gelişen ormanlara, kuşlar gelmeye başladı. Ötücü ve göçmen kuşların sayıları çok arttı. Ağaç yemeyi seven kunduzların sayısı da artıyordu. Ve kunduzlar da aslında tıpkı kurtlar gibi, ekosistem mühendisleriydi. Kunduzların inşa ettikleri bentler, su samurları, misk sıçanları, ördekler, balıklar, sürüngenler ve amfibiler için yaşam alanı yaratır.
Kurtların Yellowstone Ulusal Parkı’na getirilmesinin ardından her anlamda parkın ekolojik dengesi ve biyolojik çeşitliliği bu süreçte yenilendi. Nüfusları arttıkça ve turistler onları görmeye geldikçe, kurtlar Yellowstone’u çevreleyen yerel topluluklara da ekonomik faydalar sağladı.
Sonuç Olarak;
Günümüzde dünya çapında yeniden yabanileştirmenin neleri içermesi gerektiğini ve bunun nasıl yapılması gerektiğini belirten bir dizi yol gösterici ilke mevcuttur. Bunun sonucunda da bir çok ülke kendi ihtiyaçları doğrultusunda projeler geliştirmektedir.
Türkiye’nin zengin doğal yapısı, ekosistem çeşitliliği bilinmektedir. Bununla birlikte uygarlığın en çok iz bıraktığı bölgelerden biri olarak doğal bozulmalar da oldukça fazladır. Bu nedenle Rewilding kavramı Türkiye açısından önem taşıyan bir potansiyele sahiptir. Az bozulmuş yüksek dağ ekosistemleri, terk edilmiş tarım alanları, koruma altına alınan ormanlar ve diğer korunan doğal alanlar yeniden yabanlaştırma projelerinin uygulanmasına en uygun yerler olarak görülmelidir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- ERDÖNMEZ, C. (2020). Yeniden Yabanlaştırma: Ekosistem Yönetiminde Bir Yaklaşım. Journal of Environmental and Natural Studies,Pages, 63-68
- Andrea Perino et al. ,Rewilding complex cosystems. cience 364,eaav 5570(2019).DOI: 10.1126/science.aav5570
- Rewilding: four tips to let nature thrive. yayınlanma tarihi: 24 Nisan 2021. Kaynak site: The Conversation. Bağlantı: Rewilding: four tips to let nature thrive
YolveMacera
