Dilimizde bir karşılığı olmayan ve İsveççe olan bu kelime Gökotta ilginç ve bir o kadar da güzel bir anlama sahip. Gökotta, “şafak vakti kalkıp, dışarı çıkıp kuşların cıvıltısını dinlemek” anlamına gelir.
Sadece son iki yüzyılda, insanların çoğu yapay, kentsel ortamlarda yaşamaya karar verdi. Oysaki insanlık tarihinin çoğu boyunca doğaya yakın veya içinde yaşadık. İşte bu nedenle uzun zamandır araştırmacılar, doğadan giderek uzak yaşamanın insanı insan yapan şeyleri ne şekilde etkilediklerini araştırıyorlar.
Tam da bu araştırmalar esnasında karşımıza bilmediğimiz bir kelime çıkıyor. Dilimizde bir karşılığı olmayan ve İsveççe olan bu kelime Gökotta biçiminde. Muhtemel şu an size bu kelimenin tam olarak ne anlama geldiğini tanımlamamız gerekiyor. Ancak tanımdan önce gelin bir senaryo düşünelim.
Sabah gün ağarmadan, çok erken bir saatte kalkmışsınız. Uyanmak için henüz çok erken olduğunu biliyorsunuz. Evinizdeki diğer herkes henüz derin uykuda ve evde size sessiz olmanızı söyleyen o tarif edilemez bir sessizlik var. İç çekerek yataktan kalkıyor ve üzerine bir şeyler giyiyorsunuz. Bunun bir tatil olması ve esasında sizin de uyumanız gerekiyordu. Ancak yetişmeyen hesaplamalar nedeniyle bugün de iş yerinize gitmek zorundasınız.
Karmakarışık duygularda kaybolmuş bir biçimde kendinize bir kahve yapıyorsunuz ve biraz temiz hava için camı açıyorsunuz. Sonrasında da kahvenizden bir yudum alıp etrafı dinlemeye başlıyorsunuz. Evin içi hala çok sessiz ancak uzakta bir yerde havlayan bir köpek sesi var.
Tam bu esnada sabahın ilk ışıkları ile öten kuş sesleri de kulağınıza geliyor. İşte bu kuş sesleri içinizin içindeki bir şeyleri harekete geçirebilir. Hissettiğiniz bu duygu, deneyimlediğiniz bu an, İsveçlilerin gökotta dediği şeydir.
Gökotta Nedir?
Gökotta, esasen “şafak vakti kalkıp, dışarı çıkıp kuşların cıvıltısını dinlemek” anlamına gelir. Diğer bir deyişle Gökotta, sabahın dinginliğini deneyimlemek ve özellikle kuş cıvıltısı olmak üzere doğanın güzelliğini takdir etmek için erken uyanmayı göze almak demektir.
Günümüzde sabahın en erken saatleri genellikle uykusuz ebeveynler, gece vardiyasında çalışanlar, uykusuzluk çekenler için ayrılmıştır. Oysa ki sabahın erken saatleri temelinde günün en dingin, en verimli saatleridir. Günlük rutin koşuşturmacadan önce uyanmak bedenimiz ve beynimiz için bir tür hazırlık görevi görür.
Gökotta’nın ikinci yönü ise, doğada ve özellikle de kuş cıvıltısında bulunan huzurdur. İnsanlar uzun zamandır doğada olmanın zihin ve beden için iyi olduğunu sezdiler. Pek çok kişi doğayı şifa ve kişisel gelişim için bir yer olarak gördü.
Sonrasında da bu terim biyofili adı ile karşımıza çıktı. Adından da anlaşılacağı üzere biyofili, canlılığa, yaşayan şeylere karşı yoğun bir sevgi ya da arzu demektir. Bu terim ilk olarak 20. yüzyılın ortalarında ünlü psikanalist Erich Fromm tarafından kullanılmıştır. Fromm, biyofili terimiyle insanın başta doğa olmak üzere canlılığa olan sevgisini ifade etmek istemiştir.
Doğal Dünyayı Seviyoruz Çünkü Genetik Olarak Buna Kodlandık
1933’te Edward O. Wilson ve Stephen Kellert tarafından yazılan The Biophilia Hypothesis kitabıyla birlikte terim, popüler kullanıma girmiştir. Wilson’a ve biyofili hipotezini destekleyenlere göre, doğal dünyayı sadece güzel göründüğü veya bizde olumlu duygular oluşturduğu için sevmiyoruz.
Doğal dünyayı seviyoruz çünkü genetik olarak bunu yapmak için kodlandık. Sonucunda ormanların sesleri, kuşların cıvıltıları ve dalgaların uğultusu 200.000 yıldır hayatımızın fon müziği olmuştur. Bu evrimsel ihtiyaç neden doğal ortamlara kaçma ihtiyacı duyduğumuzu da bir biçimde açıklayabilir.
Wilson’un yayınını takiben, 2009 yılında yayınlanan 350.000’den fazla insanın incelendiği birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmaların amacı biyofilinin insanlar üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduğunu gözlemlemekti.
Yapılan çalışmalar sonucunda kalabalık olmayan, doğayla iç içe, kırsal kesimlerde yaşayan insanlarda zihinsel bozuklukların, akciğer ve vasküler hastalıkların çok daha az olduğu görülmüştür. Bu nedenle kırsal alanlarda yaşayan insanların şehirde yaşayanlara göre daha kaliteli bir yaşam sürdükleri saptanmıştır. Bu da Wilson’un hipotezini doğrular niteliktedir.
Hayatınızda Gökotta’ya Yer Açın
Araştırmalar kesin sonuçları gösteremez, önemli olan hissettiklerinizdir: Doğada, bizi yenileyen, daha iyi hissettiren, daha iyi düşünmemizi sağlayan bir şeyin var olduğu ortada. Unutmayın, sürekli bir cihazda veya ekranın önünde durursanız, muhteşem bir şey kaçırırsınız.
Kendiniz deneyin. Hayatınızda bir nebze gökotta yer açın. Erken kalkın. Kamp yapın. Bahçenizin, balkonunuzun keyfini çıkarın. Arada bir şehri terk edin. Kuş cıvıltısının sesini duymak için kendinize izin verin. İyileşmek için biraz olsun doğaya ve doğamıza dönmemizin vakti geldi de geçiyor bile.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Gökotta: How to experience nature the Swedish way. Yayınlanma tarihi: 14 Nisan 2023; Bağlantı: https://bigthink.com/
- Doğaya Aşık İnsan: Biyofili Nedir? Biyofilinin İnsan Zihnine Etkileri Nelerdir? Yayınlanma tarihi: 13 Nisan 2023; Bağlantı: https://www.matematiksel.org/
- Mitten D, Overholt JR, Haynes FI, D’Amore CC, Ady JC. Hiking: A Low-Cost, Accessible Intervention to Promote Health Benefits. Am J Lifestyle Med. 2016 Jul 9;12(4):302-310. doi: 10.1177/1559827616658229. PMID: 32063815; PMCID: PMC6993091.
YolveMacera
