Yeni bir yeri ziyaret ettikten sonra, eve dönüş yolculuğunun, tamamen aynı mesafede olmalarına rağmen oraya giden yolculuktan daha hızlı olduğunu deneyimlediyseniz yalnız değilsiniz. Aslında pek çok kişi bu deneyimi yaşıyor. Bu nedenle bu yanılsamaya dönüş yolculuğu etkisi deniyor.
Bu yanılsamaya neyin sebep olduğuna dair hala net bir fikrimiz yok. Ancak araştırmacıların bazı hipotezleri ve geleneksel inanışın neden yanlış olabileceğine dair düşünceleri var.
1) Dönüş yolu daha tanıdık geliyor, dolayısıyla daha hızlı geçiyor
Aşinalık, dönüş yolculuğu etkisi için sunulan en eski açıklamadır ve ilk olarak 1950’lerde araştırmacılar tarafından önerilmiştir. Bu açıklamanın arkasındaki fikir basittir. Ne kadar zamanın geçtiğine dair hissimiz özneldir. Kimi durumlarda, yeni bir yolculuğa çıkmak gibi, alışılmadık uyaranları deneyimlemek zamanı daha yavaş akıyormuş gibi algılamamıza neden olabileceğini ileri sürdü.
Bu fikir kulağa mantıklı gelse de deneylerle desteklenmesi. Araştırmacılar çalışmalarını bisiklet sürücüleri üzerinde yaptı. Bir kısım sürücü gidiş-dönüş aynı rotayı, ancak bir kısım ise dönüş için alışılmadık bir rotayı kullandı. Şaşırtıcı bir şekilde, her iki grup da dönüş yolculuğunun daha az zaman aldığına karar verdi.
2) Dönüş yolculuğunun ne kadar süreceğini fazla tahmin ediyoruz, bu da yolculuğun daha hızlı görünmesini sağlıyor
Hollandalı psikolog Niels van de Ven, 2011 yılındaki çalışmanın analizine dayanarak farklı bir hipoteze ulaştı. Dönüş yolculuğunun ne kadar süreceğini çoğu zaman olduğundan fazla tahmin ettiğimizi, böylece dönüş yolculuğunun gerçekte daha hızlı göründüğünü savundu.
Bunu şöyle açıklayabiliriz. İnsanlar genellikle bir şeyi yapmanın ne kadar süreceğini hafife alırlar. Örneğin bir yere giderken belki de yolculuğun verdiği heyecanla yolculuğun ne kadar uzun süreceğini tam kestiremeyiz, bunun sonucunda da zaman bir türlü geçmez. Ancak geri dönüş esnasında yolun artık ne kadar süreceğini biliyorsunuz. Sonucunda bu da dönüş yolculuğu etkisi deneyimlemenize ve zamanın hızlı geçtiğini düşünmenize neden olur.
3) Dönüş yolculuğu etkisi bir yerlere yetişme konusundaki endişemizden kaynaklanır.
Konu ile yapılan başka bir araştırmada da farklı bir öneri sunuldu. Sonuçta bir yerlere giderken çoğu zaman uymamız gereken bir zaman vardır. Ancak söz konusu olan eve geri dönmek olduğu zaman kendimizi daha az gergin hissederiz. Üzerimizdeki zaman baskısı azalınca da yol çabucak bitiyormuş gibi gelir.
Araştırmacılar ayrıca dönüş yolculuğu etkisinin tersine çalıştığı durumlar olduğuna da dikkat çekiyor. Ailenizden birinin acil bir durum için sizi eve çağırdığını hayal edin. Bu durumda eve dönüş yolculuğunuz kesinlikle normalden çok daha uzun sürecektir.
Yine de bu hipotezi çürütecek pek çok kanıt var. İnsanlar, eğlence için seyahat ederken (muhtemelen varış noktasına ulaşmanın acil bir mesele olmadığı durumlarda) veya evde olmak için zamanları olsa bile, dönüş yolculuğu etkisini yaşadıklarını bildiriyorlar
4) Dönüş yolculuğu etkisinin geçmişe bakış ve hikaye anlatımıyla ilgisi var
Son yapılan çalışmada da dönüş yolculuğu etkisinin nedenleri konusunda kesin bir karara varılamadı. Ancak araştırmacılar, bunu yaşayan insanlar arasında ilginç bir şeyin olduğunu fark ettiler. Araştırmada katılımcılar hem simule edilmiş bir ortamda bir gezi filmi izleyecek hem de saate bakmadan 3 dakikanın geçmesinin ne kadar sürdüğünü tahmin etmek zorunda kalacaktı.
Çalışmada kullanılan filmlerin bir kısmı gidiş-dönüş, bir kısmı da tek yönlü yolculuk deneyimlerini yansıtıyordu. Sonuçta her iki grupta zamanın aynı hızda geçtiği algıladı. Ancak daha sonra geriye dönük olarak iki geziyi karşılaştırmaları istendiğinde farklar ortaya çıktı.
Bu, diğer araştırmaların da gösterdiği gibi, beynimizin çok farklı sistemler kullanarak zamanı takip ettiği gerçeğine varıyor. Kimi zaman beynimiz zamanın andaki geçişini matematiksel olarak takip eder. Kimi zaman da önceki olaylara bakar ve bunların ne kadar sürdüğüne dair hikayeler anlatır.
Sonuç olarak dönüş yolculuğu etkisi, bunların bir kombinasyonu ve muhtemelen psikologların henüz keşfetmediği bazı dinamikler içeriyor olabilir. Ancak mevcut araştırmalar, zamanın bir saate uymayan şekillerde esneyen ve daralan öznel bir deneyim olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Bu olgu ilginç bir fikre rehberlik ediyor. “İçinde bulunduğumuz ana daha çok odaklanarak, beynimizin bu anla ilgili algısını yavaşlatabilir ve hayatımızın daha uzun sürdüğünü görebiliriz.”
Göz atmak isterseniz: Bir Hayatta Kalma Becerisi: Rahatsızlık Hissi İle Rahat Olabilmek!
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- The return trip effect: why the trip home always feels shorter than the trip there. Yayınlanma tarihi: 10 Haziran 2015. Bağlantı: The return trip effect: why the trip home always feels shorter than the trip there
- Why Does It Take Longer to Go There Than to Come Back?; yayınlanma tarihi: 25 Mayıs 2020; Bağlantı: https://www.psychologytoday.com/
- van de Ven N, van Rijswijk L, Roy MM. The return trip effect: why the return trip often seems to take less time. Psychon Bull Rev. 2011 Oct;18(5):827-32. doi: 10.3758/s13423-011-0150-5. PMID: 21861201; PMCID: PMC3179583.
- Eagleman DM. Human time perception and its illusions. Curr Opin Neurobiol. 2008 Apr;18(2):131-6. doi: 10.1016/j.conb.2008.06.002. Epub 2008 Aug 8. PMID: 18639634; PMCID: PMC2866156.
Size Bir Mesajımız Var
YolveMacera ekibi olarak yaklaşık 25 yıldır yollardayız. Gezmenin, kişinin hoşgörüsünü, yaratıcı yanını ve duyarlılığını artıran bir okul olduğunu ve bu okulun yaşı olmadığını; paylaşmanın da gezmek gibi bir tutku olduğunu biliyoruz. Bu nedenle hem etkinlikler düzenliyor, tutkumuzu paylaşmayı amaçlıyor hem de sizlere kaliteli içerikler üretmeye çalışıyoruz. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca siz de bizimle yeni maceralara, mecralara, dostluklara ve paylaşımlara merhaba demek isterseniz bu bağlantıdan topluluğumuza dahil olabilirsiniz.
YolveMacera
