Aizanoi Antik Kenti: Dünyanın İlk Borsasıdır
Bugün bu borsalardan söz açıldığında herkesin aklına, dünyanın en büyük işlem hacmine sahip New York Wall Street Borsası gelse de dünyanın ilk borsası olarak kabul edilen yer, Anadolu’da Roma İmparatorluğu döneminde, günümüzden bin yedi yüz yıl önce Aizanoi Antik Kenti‘nde ortaya çıkmıştır.
Bugün borsa dendiğinde çoğumuzun aklına hisse senedi alım satımı gelir. Oysa tarihte ilk borsalar bu şekilde başlamadı. Başlangıçta, borsalar tarım ürünleri, değerli madenler, hayvanlar, şarap, zeytinyağı ve hatta kölelerin alınıp satıldığı yerlerdi. Ticaretin bu alanlarda yoğunlaşması, borsanın temelini oluşturdu. Yani borsa fikri, önce mal ve emtia üzerinden gelişti; zamanla bugünkü finansal yapısına evrildi.
Aizanoi Antik Kenti (Kütahya)
Kütahya, tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, kültürel zenginliğiyle dikkat çeken bir bölgedir. Neolitik dönemlerden itibaren yerleşime açık olan bu topraklar, sırasıyla Hititler, Frigyalılar, Persler, Büyük İskender ve Roma İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmiştir. Bu derin geçmişin en önemli izlerinden biri de Çavdarhisar ilçesinde yer alan Aizanoi Antik Kenti’dir.
Kütahya merkeze 50 kilometre uzaklıkta bulunan bu antik kent, Kütahya’yı sadece kültürel değil, ekonomik tarih açısından da benzersiz bir yere yerleştirir. Tanrıça Meter Steunene’ye adanmış kutsal alan, 15 bin kişilik etkileyici tiyatro, 13.500 kişilik stadyum, Roma dönemine ait hamamlar, anıt kapılar ve özellikle dünyanın en iyi korunmuş Zeus Tapınağı, Aizanoi’yi görkemli kılan unsurlardır. Bu yapılar, hem dini hem de sosyal yaşamın zenginliğini gözler önüne serer.
Zeus Tapınağı’nın güneyinde, antik dönemde gıda pazarı olarak kullanılan yuvarlak bir yapı yer alır: Macellum. Bu yapının çevresinde, dönemin ticaret hayatına tanıklık eden dükkânlar sıralanır.
Ancak Macellum’u asıl özel kılan, sadece ticaretin kalbi olması değil, duvarlarında İmparator Diocletianus’un çıkardığı bir fiyat kararnamesinin hem Latince hem de Grekçe olarak yer almasıdır. Bu yazıt, dönemin ekonomik düzenlemelerine ışık tutar ve antik çağın en erken “fiyat kontrolü” örneklerinden biri olarak kabul edilir.
Maksimum Fiyat Fermanı ve İlk Borsanın Kuruluşu
MS 4. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun bir parçası olan Aizanoi’da yaklaşık seksen bin insan yaşıyordu. İmparatorluk ise, aldığı radikal kararlarla tanınan Diocletianus’un yönetimindeydi. Tahta geçtiğinde, iç savaşlar ve siyasi çekişmelerle zayıflamış bir ekonomi devralmıştı.
Ekonomiyi canlandırmak için ilk çözüm olarak, gümüş sikkelerin değerini düşürüp daha fazla para basıldı. Ancak bu uygulama yüksek enflasyona yol açtı. Bu sorunu frenlemek adına Diocletianus, MS 301 yılında “Maksimum Fiyat Fermanı” adıyla bilinen bir kararname yayımladı. Amaç, Akdeniz çevresindeki tüm Roma topraklarında mal ve hizmetlere sabit bir fiyat belirleyerek fiyat istikrarı sağlamaktı. Böylece, halk aynı ürünü nerede olursa olsun aynı fiyata alabilecekti.
Bu ferman, Aizanoi Antik Kenti’ndeki Macellum yapısının taş bloklarına hem Latince hem de Grekçe olarak kazındı. Taşlar, adeta dönemin borsa panosu gibiydi. Ürünler, bu taşlara kazınmış sabit fiyatlar üzerinden alınıp satılıyor, enflasyonla mücadele amacıyla farklı mallar arasında fiyat dengesi gözetiliyordu.
Ancak bu düzenleme, tüccarların çıkarlarına ters düştü. Ürünlerini belirlenen fiyatlardan satmak istemeyen birçok satıcı, mallarını piyasaya sürmek yerine stoklamayı tercih etti. Bu da karaborsayı körükledi. Sonuç olarak, Diocletianus’un enflasyonu kontrol altına alma çabası uzun vadede etkisiz kaldı ve kanun bir süre sonra yürürlükten kaldırıldı. Yine de bu girişim, tarihte devlet eliyle fiyat kontrolüne dair en kapsamlı ve belgelenmiş örneklerden biri olarak dikkat çeker.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Kerim Kuvetli – Anadolu’nun Sırları, Maya Kitap
- Aizanoi Antik Kenti (Kütahya); Bağlantı: https://kvmgm.ktb.gov.tr/
Size Bir Mesajımız Var
YolveMacera ekibi olarak yaklaşık 25 yıldır yollardayız. Gezmenin, kişinin hoşgörüsünü, yaratıcı yanını ve duyarlılığını artıran bir okul olduğunu ve bu okulun yaşı olmadığını; paylaşmanın da gezmek gibi bir tutku olduğunu biliyoruz. Bu nedenle hem etkinlikler düzenliyor, tutkumuzu paylaşmayı amaçlıyor hem de sizlere kaliteli içerikler üretmeye çalışıyoruz. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca siz de bizimle yeni maceralara, mecralara, dostluklara ve paylaşımlara merhaba demek isterseniz topluluğumuza da dahil olabilirsiniz.
YolveMacera
