Gün içinde metroyu kullanan pek çok insan için bu yeraltı yolculuğu sıradan, günlük ve aslına bakarsanız sıkıcıdır. Ancak söz konusu Moskova metrosu olduğunda, iş değişiyor. Çünkü Moskova metrosu, yalnızca bir ulaşım aracı değil, aynı zamanda müzeleri aratmayan istasyonlarıyla bir kültür mirasıdır.
Her gün 8,5 milyondan fazla yolcu taşıyan Moskova metrosu, dünyanın en işlek metro sistemlerinden biridir. 15 hat ve 232 istasyon ile aynı zamanda dünyanın en verimli metro sistemlerinden biri olarak da kabul edilir. Moskova Metrosu saat 06.00 ve 01.00 arasında çalışır. Zirve saatler boyunca 90 saniyelik sefer sıklığı, günün diğer saatlerinde 2-4 dakikaya yayılır.
Ancak Moskova Metrosu’nun bu kadar ünlü olmasının nedeni bu gerçekler değildir. Ünü 258 istasyonun her birinin, kendi teması ve tasarımı olması ile ilgilidir. Her bir istasyonda karşınıza çıkan farklı bir sanat akımı çıkacaktır. Bu nedenle metro ile yapacağınız bir yolculuk bir nevi sanat tarihi dersi gibi olacaktır.
Renkli mermer sütunlar, kristal şamdanlar, varaklı mozaikler, vitraylar, tarihten anları resmeden tablolar, heykeller… Barok, Art Deco, Fütürizm esintileriyle tasarlanan bu alanlar, geçmişten günümüze değerli kültürel öğeler taşımaktadır.
Moskova Metrosu Nasıl Yapıldı?
Dünyanın en büyük metro sistemlerinden biri olan Moskova metrosu 15 Mayıs 1935’te açıldı. Ancak Moskova’da bir metro inşa etme ile ilgili ilk düşünceler 1875’e kadar uzanıyor. Bu türden bir proje 1902’de aktif olarak tartışıldı, ancak kabul edilmedi. Sonuç olarak, metro inşası Sovyetler Birliği’nin kurulmasından sonra 1931’de başladı ve 13 istasyonlu ilk hat olan Sokolniki’den Okhotny Ryad’a olan hat 1935’te açıldı.
İkinci Dünya Savaşı’nın hava saldırıları sırasında, Moskova metrosu yaklaşık yarım milyon insan için sığınak amaçlı olarak kullanıldı. Hatta o zamanlarda istasyonlarda faaliyet gösteren dükkanlar bile açıldı. Savaş esnasında bile metronun inşaatı devam etti hatta 7 yeni istasyon eklendi. O zamanlarda doğan 200 den fazla bebeğin doğum yeri bu metrodur.
Doğal olarak savaşın tasarım motifleri üzerinde etkisi oldu ve bu istasyonlar Sosyalist cennet temalarının yerini savaş imgeleriyle değiştirdi. Bu tema, savaştan sonra bile istasyonlar büyüdükçe de devam etti.
Orijinal projede planlanmamış olan çember ile ilgili bir efsane vardır. Efsaneye göre, bir oturumda Stalin kahve fincanını metro haritasının üzerine koyar ve fincan kahverengi bir iz bırakır. Bu izi Stalin yapımcılara göstererek hatların bu şekilde düzenlenmesini ister. Bugün kahverengi çember ile gösterilen bu bölgeden bütün hatların aktarması yapılmaktadır.
İlginç bir ayrıntı da anonslarla ilgili. Vagonlarda durak isimlerinin anonsları merkeze doğru giden trenlerde erkek sesiyle, merkezden uzaklaşan trenlerde ise kadın sesiyle yapılmaktadır. Çember hatta ise saat yönü seferlerin anonsları erkekler, ters yönü seferlerde ise kadınlar tarafından yapılmaktadır. Bunun amacı, görme engelli kişiler için yön bulmayı basitleştirmektir.
Moskova metrosunun bazı duraklar
Ploschad Revolyutsii İstasyonu
Kızıl Meydan’a açılan Ploschad Revolyutsii, yani Devrim Meydanı istasyonundaki heykellerin, dokunana şans ve bereket getirdiği düşünülür. Burası şehrin kalbine açılır. Burada, Sovyetler birliğinin kurulmasına yardım eden sıradan vatandaşların gerçek boy heykelleri bulunmaktadır. UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan mimari başyapıt Aziz Vasil Katedrali, bu duraktan çıktığınızda ulaşabileceğiniz yerler arasında olacaktır.
Mayakovskaya İstasyonu
Adını ünlü Rus şair ve oyun yazarı Vladimir Mayakovski’den alan Mayakovskaya istasyonu, Fütürizm akımından etkilenerek tasarlanmış. Bu istasyonda, bir günü temsil eden mozaiklerde, açıktan koyuya doğru giden renklerle sabah, öğlen, gün batımı ve akşam resmedilmiş. Yukarıya baktığınızda, istasyonun teması netleşiyor, gökyüzünde ilerleyen uçak görüntüleri tavanı süsleyerek Sovyet Fütürizmi duygusunu yansıtıyor. Bu istasyon pek çok kişi tarafından Moskova Metrosunun en güzel duraklarından biri olarak kabul edilmektedir.
İkinci Dünya Savaşı sırasında sığınak olarak kullanılan bu istasyon, Stalin’in 7 Kasım 1941’de, Kızıl Meydan’da orduya hücum emri vereceği tarihi konuşmasından bir gün önce, kurmaylarıyla yaptığı gizli toplantıya da sahne olmuş. Dışarı çıktığınızda kendinizi Moskova’nın en ünlü ve uzun caddelerinden biri olan Tverskaya’da bulursunuz.
Elektrozavodskaya İstasyonu
Yakınlarındaki bir ampul fabrikasından adını alan bu istasyonun tavanında tamı tamına 318 ampul yer almakta. 1944’te açılan bu istasyonun özellikle boş olduğu dakikaları yakaladığınızda, ışıkların yere yansımasıyla oluşan derinlik karşında nefes kesici bir görüntü ortaya çıkıyor.
Kiyevsskaya İstasyonu
Bu beyaz mermer istasyon, Ekim Devrimi ve İç Savaş sırasında Ukrayna’daki ve askerlerdeki hayatı betimleyen ayrıntılı sanat eserleri, freskler ve mozaiklerle doludur. Kiyevskaya Arbatsko-Pokrovskaya Hattı’nda yer almaktadır.
Dostoyevskaya İstasyonu
Rus edebiyatının ustalarından Dostoyevski’den adını alan bu durakta Dostoyevski’nin romanlarının içinde yolculuk ediyor gibi kendinizi hissedebilirsiniz. Bu istasyonun yakınlarında, Dostoyevski’nin St. Petersburg’a gitmeden önce ilk yıllarını geçirdiği evi yer alıyor. İstasyonun tasarımı, yazarın eserlerinin gidişatını doğru bir şekilde yansıtıyor. Etrafta ise Dostoyevski’nin romanlarından sahneler yer alıyor.
1990’lı yıllardaki ekonomik zorluklara rağmen Moskova Metrosu büyümeye devam etti. İlginç temalar ve tasarım seçimleri de eskisi gibi devam etti. Yeni istasyonlar ortaya çıktıkça, yeni tasarımlar ortaya çıkmaya başladı. Örneğin 2007 yılında açılan şık ve ışıltılı Sretensky Bulvarı tamamen fütüristik bir tasarıma sahiptir ve tablolarla dekore edilmiştir.
2017 yılında açılan Lomonosovsky Prospekt’te tema olarak matematik kullanılmış, duvarlar ve sütunlar denklemlerle süslenmiştir.
Moskova Metrosuna, onu her gün kullanan milyonlarca yolcunun hayal gücünü harekete geçiren yeni istasyonlar eklenmeye devam etmektedir.
Yazının devamında ayrıca göz atmak isterseniz: Uğruna Türkü Yazılan Kale: Estergon Kalesi
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Beyer, Greg. “The History and Beauty of the Moscow Metro” TheCollector.com, October 25, 2023, https://www.thecollector.com/moscow-metro-history-beauty/.
- Radiant Portraits of Opulent and Historic Russian Metro System. Bağlantı: https://mymodernmet.com/
YolveMacera
