Herkes şu sorunun cevabını istiyor: Daha mutlu olmak için ne yapabilirim? Maddi şeylere değer veren bir kültürde, belki yeni kıyafetler, güzel bir araba ya da yeni bir telefon almanın sizi daha mutlu edeceğini düşünebilirsiniz. Ancak yıllarca süren araştırmalar, deneyimsel satın almaların, (örneğin, arkadaşlarla kahvaltı yapmak veya ailenizle tatile çıkmak ya da seyahat etmek) mutluluğunuzu artırma olasılığının daha yüksek olduğunu gösteriyor.
Alışveriş Yapmak Neden Kalıcı Mutluluk Sağlamaz?
Yeni ve rahat bir kazak veya şık bir mutfak aleti gibi ödül sağlayabilecek bir şey gördüğümüzde beynimiz, dopamin adı verilen bir nörotransmitter salgılar. Dopamin bizi bu ödülü almaya motive eder. Bu muhtemelen atalarımız için faydalı oldu: Dopamin, belirsiz bir dünyada yiyecek, romantik partnerler ve temel ihtiyaçların peşinde koşmalarını sağlamak için benzer şekilde hareket etti.
Bununla birlikte, dopamin sistemi, genellikle daha önemli uzun vadeli hedefler ve refah pahasına, hızlı ödüllere ve anlık tatmine öncelik verme eğilimindedir. Eğer yeni bir araba ya da yeni bir televizyon aldıysanız, ilk bir kaç ay bundan mutlu olmuş olabilirsiniz. Ancak büyü, birkaç gün içinde bitecektir. Sonrasında da ödül sistemi bizi mutlu edeceğini düşündüğümüz ama mutlu etmeyen şeylere” para harcamanıza devam ettirecektir.
Maddi mülkiyet, keyif ve mutluluğu hızlı bir şekilde artırabilir. Yeni bir telefonla oynamak eğlencelidir ve yeni bir saat almak kendinize olan güveninizi artırır. Ancak bu tür zevkler geçici olma eğilimindedir. Beyniniz hızla yeni normale yeniden uyum sağlar ve zamanla bu besinler mutluluk yaratma yeteneklerini kaybeder. Buna hedonik adaptasyon denir.
Ne yazık ki hedonik adaptasyon mutluluğun sürdürülemez bir durum olduğunun bizlere hatırlatıcısıdır. Bu durumun varlığını bilmek aşırı mutluluk arayışından vazgeçmek anlamına da gelir. Hedonik adaptasyon, insanların zaman içinde yaşamlarındaki belirli değişikliklere alıştığını savunmaktadır. Belirli yaşam olaylarını takip eden heyecan veya mutsuzluğun zamanla azaldığı ve böylece her insanın zaman içinde “varsayılan” duygusal durumuna geri döndüğüne inanılır.
Para Mutluluğu Satın Alamaz Ama Seyahat Etmek Bunu Yapar
Peki alışma herkesin başına geliyorsa, olumlu deneyimlerin daha uzun sürmesi için ne yapabilirsiniz? Görünen o ki, bunu yapmanın en iyi yolu, paranızı şeylere değil deneyimlere yatırmak. Deneyimler sıklıkla başkalarıyla vakit geçirmeyi gerektirir. Konserler, fuarlar, top oyunları ve tatillerin tümü, genellikle arkadaşlarınızı, ailenizi veya sizinle aynı ilgi alanlarını paylaşan kişileri içeren sosyal etkinliklerdir.
Gerçek olay sona erdikten sonra bile, paylaşılan deneyimler üzerinde düşünmek kendimizi başkalarına daha yakın hissetmemizi sağlar. Sonucunda bu deneyimler, en azından sizi yıllarca “iyi” hissettirecek uzun süreli olumlu anılar bırakacaktır.
Cornell Üniversitesi araştırmacılarına göre, deneyimler, ürün satın alarak mutluluk arayışından kurtulmanıza yardımcı olabilir. Psikoloji profesörü Thomas Gilovic’in bu konuda yaptığı bir çalışma bu söyleme bir alt yapı sağlıyor.
Çalışmalarında, üniversite öğrencilerinden seyahat etmek gibi “yaşam deneyimi kazanmak için para harcamak” olarak tanımladıkları bir “deneyimsel satın alma” durumu ya da TV, araba veya başka bir ürün almak gibi bir “maddi satın alma” durumu üzerinde düşünmelerini istediler. Sonrasında da satın almanın onlara ne kadar mutluluk verdiğini belirlemek için çeşitli sorular soruldu. Tabii ki, deneyimsel satın alma üzerine düşünen insanlar, mutluluklarıyla ilgili sorularda daha yüksek puan aldı.
Bir gezi rezervasyonu yaptığınızda, yeni ayakkabılar veya yeni bir telefon alırken hissettiğinize benzer duygular hissedebilirsiniz ancak arada önemli bir fark vardır. Yapacağınız seyahat size kalıcı anılar, farklı bir kültür veya doğa deneyimleri, sevdiğiniz insanlarla değerli geçen zaman, yeni bir bakış açısı ve daha fazlasını sunacaktır. İşte asıl bu mutlu anılar size uzun süre neşe verebilir.
Mutluluk Kaynağı Aslında Sadece Seyahatin Kendisi Değildir
Sadece seyahat etmek değil elbette, farklı deneyimler de kalıcı mutluluk kaynağı olabilir. Yeni beceriler öğrenmek, bir hobi edinmek, spor yapmak, festivallere katılmak. Bu aktiviteler hatıralar yaratacak ve neşe kaynağı olacaktır. Hayatınızın sonunda, asla “deneyimler ve hatıralara para yatırdığım için pişmanlık duyduğum” demeyeceksiniz. Ancak işe yaramaz nesnelere para harcamaktan er ya da geç pişman olabilirsiniz.
Kısacası eğer gerekiyorsa başka planlarınızdan feragat ederek sık sık seyahat etmeye çalışın. Kendinize yeni deneyimler yaşamaya fırsat tanıyın. Alışverişi de çok gerekmedikçe boş verin. Geriye dönüp baktığınızda, yaşamınızın en ilginç, en vurucu anılarının bu anlar olduğunu fark edeceksiniz. Elbette seçim sizin. Ancak unutmayın, seyahat etmek ve deneyimler mutluluğun gerçek sırrıdır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Doing makes you happier than owning – even before buying; Bağlantı: http://news.cornell.edu
- TVan Boven, Leaf & Gilovich, Thomas. (2004). To Do or to Have? That Is the Question. Journal of personality and social psychology. 85. 1193-202. 10.1037/0022-3514.85.6.1193.
- Want to boost your happiness? Buy experiences, not material possessions. Yayınlanma tarihi: 31 Ocak 2023. Bağlantı: Want to boost your happiness? Buy experiences, not material possessions
- Van Boven, Leaf & Gilovich, Thomas. (2004). To Do or to Have? That Is the Question. Journal of personality and social psychology. 85. 1193-202. 10.1037/0022-3514.85.6.1193.
- Lyubomirsky, Sonja. (2012). Hedonic Adaptation to Positive and Negative Experiences. The Oxford handbook of stress, health, and coping. 200-224. 10.1093/oxfordhb/9780195375343.013.0011.
YolveMacera
