Bu yazıda sizlere tanıtacağımız Nellie Bly (1864-1922) ya da gerçek adıyla Elizabeth Jane Cochran gazetecilik tarihinin efsane isimlerinden birisidir. 72 günde tamamladığı dünya turuyla ve bir akıl hastanesine gizli görevle girip içeride yaşananları anlattığı araştırmasıyla tanınır. Kendisini biraz daha yakından tanımalısınız.
1885’te Pittsburgh Dispatch gazetesindeki bir köşe yazarının, kadınların evlilik ve annelikten başka bir şeyden anlamayacağını yazdığı ‘Kadınlar Neye Yarar?’ makalesine gelen bir mektup gazetecilik tarihinde çeşitli ilklere yol açtı. ‘Yetim Bir Kız’ imzasıyla gelen ve yazarı kadınlara karşı bu görüşünden dolayı topa tutan bu mektubu henüz 20 yaşındaki Elizabeth yazmıştı.
O yazar tarihe gömülüp kaldı tabi ki, Elizabeth ise mektubuyla gazetenin editörünün dikkatini çekti ve gazetenin ilk kadın muhabiri olarak işe alındı. İşe başladıktan sonra editörünün de önerisiyle Nellie Bly ismini kullanmaya başladı. Bundan sonra bu isimle tanınacak, bilinecekti.
Her ne kadar editörü daha “kadınca” konuları yazması için Nellie’yi işe almış olsa da yazdığı makaleler özellikle yoksul emekçi kadınların yaşamlarını aktarıyordu. Okuyucuların okumaktan zevk aldığı bu makaleler, zamanla fabrika patronlarını rahatsız etmeye başladı. Sonunda da gazete yönetimini verdikleri reklamları çekmekle tehdit ettiler. Bunun üzerine bahçe düzenlemesi haberi için görevlendirilen Nellie Bly, New York’ta şansını denemek üzere gazetedeki görevinden istifa etti.
Nellie Bly Kimdi?
Nellie Bly aslında varlıklı bir ailede dünyaya gelmişti. Bly’ın annesi Mary Jane, babasının ikinci eşiydi. Ancak babasının o henüz altı yaşındayken ölmesi ve annesini de vasiyet dışı bırakması sonucunda bir anda yokluk içine düşmüşlerdi. Mary Jane’in yaptığı ikinci evlilik de kötü sonuçlanırken, 15 yaşındaki Elizabeth Jane öğretmen olup ailesine destek olmak amacıyla Indiana Normal School’a gitti.
Fakat bir yılın sonunda maddi imkânsızlık nedeniyle okuldan ayrılacaktı. İlerleyen süreçte yazma konusunda hem yeteneğini hem de ilgisini keşfetti ve annesini bu alanda iş aramak için Pittsburgh’a taşınmaya ikna etti. Ancak hiçbir şey bulamadı ve aile gecekondu koşullarında yaşamaya başladılar. Yukarıda aktardığımız ilk işine de bu duygular içinde başlamıştı.
Altı aylık iş arama sürecinin sonunda başka bir gazetede daha iş bulmayı başaracaktı. Buradaki işi ise onun kariyerinin dönüm noktası olan bir akıl hastanesindeki hastalar hakkında yazmaktı. yaptığı eylem günümüzde araştırmacı gazeteciliğin ilklerinden kabul edilmektedir. Yaptığı şey kendini bir akıl hastası gibi gösterip hastanenin içine sızmaktı. Sonunda içerde diğer hastalar ile birlikte 10 gün geçirecekti. Hastaneden çıktıktan sonra da “Bir Tımarhanede On Gün” başlıklı bu haber dizisi büyük yankı yaratacaktı.
Bly sonraki yıllarda da benzer araştırmacı gazetecilik görevini sürdürdü. New York hapishanelerinde mahkumlar ile fabrika işçilerinin içinde bulunduğu olumsuz şartları, eyalet yasama meclisindeki yolsuzlukları ve açığa çıkardı. Ama bu yazının konusu onun gazetecilik yaşamındaki takdir edilecek başarılarından öte, 1889’da, Jules Verne’nin ünlü eseri “Seksen Günde Devri Âlem”in başkahramanı Phileas Fogg’un rekorunu kırmak üzere dünya çevresini dolaşmak üzere yola çıkan ilk seyyah olmasıdır.
Nellie Bly Dünya Turuna Neden Çıktı?
Kariyeri boyunca pek çok konuda çürümüşlüğü, adaletsizliği ortaya çıkaran Bly, 1889’da, Jules Verne’nin ünlü eseri Seksen Günde Devri Alem’in başkahramanı Phileas Fogg’un rekorunu kırmak için dünya çevresini dolaşmak üzere yola çıkmaya karar verdi.
O sıralar New York World için çalışan Nellie henüz 25 yaşındaydı. 40.071 kilometrelik dünya seyahatine 14 Kasım 1889 tarihinde New York’tan başladı. Yanında sadece ufak bir valizi vardı. Bly bu turunu 72 gün 6 saat 11 dakikada tamamlayacaktı. New York’dan gemiyle yola çıkan Bly, dünya turu esnasında at ve eşek sırtında, çekçekle, kayıkla ve başka araçlarla yolculuklar yapmıştır. San Francisco’dan New York’a yapılan yolculuğun son ayağı, gazetenin sağladığı özel bir trenle oldu. (Bly’in rekoru bir kaç ay sonra 1890 yılında, 67 günde turu tamamlayan George Francis Train tarafından kırılmıştır)
Dünya turu yapan ilk kadın gezgin olan Nellie Bly seyahatinin bitiminde “72 Günde Dünya Turu” adlı kitabını yayınladı. Kitabında bu seyahatinden detaylı bir biçimde bahsetti. Artık herkes tarafından tanınan bir kadındı. Bu süreçte Bly kendisinden 40 yaş büyük sanayici Robert Seaman ile evlendi. Bu evliliğin devamında da mesleğinden bir süre uzaklaştı. On yıl sonra kocası öldüğünde, Bly eşinin işini devam ettirerek şirketi büyüttü. Bunu gerçekleştirirken de işçi haklarını her daim korudu.
1. Dünya Savaşı boyunca söyleşilerine New York Evening gazetesi adına devam etti. Meslek aşkından ve maceraperestliğinden vazgeçmeyen bu kadın Nellie Bly 1922’de kalp hastalığı ve zatürreden öldüğünde hâlâ yazılar yazıyordu. Ölümünden bir gün sonra yayınlanan bir köşe yazısında, ünlü muhabir Arthur Brisbane onu “Amerika’nın en iyi muhabiri” olarak nitelendirecekti. Hikayesi 2019 yılında “Escaping The Madhouse: The Nellie Bly Story” adı ile beyaz perdeye aktarıldı.
Göz atmak isterseniz
- Dur durak bilmeyen bir kadın: Helen Thayer
- Adlarını İlklere Yazdıran 12 Cesur Kadın
- Annie Londonderry: Bisikletle Dünyayı Gezen İlk Kadın
- Tesadüf Sonucu Dağcı Olan Barbara Washburn’u Hatırlayalım
- Gezginlerin Kraliçesi: İda Laura Pfeiffer
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Biography of Nellie Bly, Investigative Journalist, World Traveler; Yayınlanma tarihi: 10 Mart 2019; Bağlantı: https://www.thoughtco.com/nellie-bly-biography-3528562
- Nellie Bly; 28 Şubat 2018; Bağlantı: https://www.biography.com/
YolveMacera
