Biraz da izlediğimiz dizi ve filmlerin etkisi ile bir vaha dendiği zaman aklımıza ya bir serap ya da çölün ortasında tek bir ağaç ve yanında küçük bir su birikintisi gelir. Oysa ki tüm vahalar bu şekilde olmak zorunda değildir. Bazı vahalar çok büyüktür. Buna bir örnek Mısır’da bulunan Feyyum Vahası veya Fayyum Vahası ( İng: Faiyum) olacaktır.
Nil Nehri üzerindeki barajların timsahları uzak tutmasından binlerce yıl önce Feyyum Vahası eski Mısır timsah tanrısı Sobek’in ibadet merkeziydi. Bugün ise burası Kahire’nin tıkanmış trafiğinden ve tozlu yüksek binalarından bunalan insanlara yeşil bir kaçış olanağı sunuyor. Yaklaşık 1700 km²’lik vaha, başka bir döneme geri dönüş hissi yaşatır.
Ayrıca gezginler için Feyyum Vahası, arkeolojik alanları, antik balina fosilleriyle dolu bir vadi olan Wadi Al-Hitan da dahil olmak üzere geniş çöl ovalarıyla şaşırtıcı bir manzara sunuyor. Mısırlılar, Yunanlılar, Romalılar ve Kıpti Hıristiyanların hepsi burada tapınaklar, mezarlar ve manastırlar inşa ederek izlerini bıraktığı için de zengin bir tarihe ev sahipliği yapıyor.
Feyyum Vahası Neden Önemlidir?
Feyyum Vahası’nın tarihi milyonlarca yıl öncesine dayanmaktadır. Geç Miyosen döneminde Akdeniz, Messiniyen Tuzluluk Krizi’ni yaşıyordu. Bu, Akdeniz’in büyük kısmının kuruduğu bir dönemdi. Bu dönemde Feyyum Vahası, çölün ortasında sadece kuru bir çukurdu. Nil nehri ise, bugün Kahire şehrinin bulunduğu yerde bulunan bir kanyonun dibine doğru akıyordu. Tuzluluk Krizi sona erdiğinde Feyyum Vahası’nın oluşumu başladı.
Akdeniz yeniden dolduğunda, Nil nehrinin doldurduğu kanyon denizin uzaklara kadar uzanan bir kolu haline geldi. Yüzyıllar boyunca denizin bu kolu alüvyonla kaplandı ve günümüzde Nil Nehri Vadisi olarak isimlendirilen yere dönüştü. Bu durumun bir sonucu, Nil Nehri’ni Mısır’daki Fayyum’a bağlayan bir kanal olan Bahr Yussef’in periyodik olarak Feyyum Vahası denilen yere taşmasıydı. Bu sayede de bölgede bereketli bir toprak oluşacaktı.
Çoğu gerçek vahanın aksine Feyyum Vahası suyunu bir kaynaktan veya kuyudan almaz. Bunun yerine suyunu Nil’in bir kanalı olan Bahr Yusuf kanalından alır. Vahanın bereketli toprakları da bu sayede oluşmuştur.
Firavunlar döneminde Feyyum vahası, papirüs çiftçiliği ve avcılığın merkeziydi. Krallar ve kraliçeler, Nil Nehri’ne bağlı kanallar üzerinden teknelerle buraya gelir tatil yaparlardı. Romalılar, M.Ö. 27’den başlayarak M.S. 7. yüzyılda Müslümanların iktidara gelmesine kadar burada yerleşimler kurmuşlardı. Bunun nedeni ikliminin çöl iklimine göre daha ılıman olmasıydı.
Verimli topraklar kısa sürede insanların ilgisini çekti. Bölgede Paleolitik ve Neolitik çağlarda yerleşim olduğuna dair kanıtlar var. Bu insanlar Qaroun, Faiyum ve Moeris olarak bilinen kendi kültürlerini geliştirdiler. Burada yerleşik hayata geçenler de zaman içinde Mısır’da tarım ile uğraşan ilk insanlar olacaklardı.
Feyyum Vahasının Yükselişi ve Düşüşü
Bölge tarım merkezi olması nedeniyle Eski Mısır için her zaman önemli olsa da, 12. Hanedanlık döneminde (MÖ 1901-1802) daha da önemli hale geldi. Bu dönemde Mısır’ın başkenti, Nil Nehri’ne çok yakın bir yer olan Lisht’e taşınmıştı. Bu dönemde Nil’den göle uzanan su yolu genişletilip derinleştirildi ve gölü besleyen Bahr Yussef kanalı oluşturuldu.
Verimli toprakları nedeniyle de ilerleyen süreçte de çeşitli Mısır firavunları, Feyyum Vahasını çevreleyen bölgeye odaklanmaya devam ettiler. Çok sayıda kraliyet piramidi ve mezarı inşa edildi. Vahanın başarısından sorumlu görülen firavunlar, özellikle Amenemhat III tanrılaştırıldı.
Hatta zamanla bölgenin kendi tanrısı bile oluştu. Bu, timsah tanrısı Sobek’ti. Günümüzde Vahanın güneybatı kısmındaki M.Ö. 2. yüzyıldan kalma Medinet Madi kalıntıları gibi bir çok arkeolojik alan iyi korunmuş durumdadır. Feyyum bölgesindeki en önemli tapınaklardan biri olarak kabul edilen bu tapınak, Sobek (timsah tanrısı), Renunutet (yılan) ve Horus (gök tanrısı) üçlüsüne adanmıştır.
Sonunda Mısır İmparatorluğu yıkıldı ve yerini Roma aldı. Ancak bu dönemde de Feyyum Vahası, Roma dünyasının tahıl ambarı görevini alacaktı. Ancak artan talebi karşılamak kolay olmayacaktı. Göl giderek küçülmeye başladı ve bölge haklının bir çoğu başka yerlere göç etti. Küçülme ve tuzluluk oranının artması sonraki yıllarda da geri döndürülemedi.
Modern Zamanlarda Feyyum Vahası
Günümüzde Nil nehrinin en büyük barajı olan Asvan Barajı sayesinde Feyyum Vahasına verilen zarar büyük ölçüde telafi edilmiş durumda. Bu da bölgeye daha çok turist gelmesine neden oluyor. Çoğu insan Mısır’ı antik piramitlerle ve geniş çöl alanlarıyla ilişkilendirse de vaha, ülkenin çok daha cennet gibi bir yanını gösteriyor.
Öte yandan vaha, Wadi Al Hitan olarak da bilinen Balinalar Vadisi ile de ilgi çekiyor. Başkent Kahire`nin 130 kilometre güneyinde yer alan Balina Vadisi`nde bugüne kadar 400`den fazla deniz canlısının fosiline rastlandı. Fosiller, ilk balinaların nasıl ortaya çıktığını ve karada yaşayan bir hayvandan okyanusta yaşayan bir hayvana nasıl dönüştüğünü anlatıyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Faiyum Oasis: The Heart-Shaped Hidden Garden of Egypt. Kaynak site: Ancient Origins. Yayınlanma tarihi: 20 Ocak 2023. Bağlantı. Faiyum Oasis: The Heart-Shaped Hidden Garden of Egypt
- This desert oasis is a time capsule of Egypt’s grand past. Yayınlanma tarihi: 13 Ocak 2023. Kaynak site: National Geographic. Bağlantı: This desert oasis is a time capsule of Egypt’s grand past
- Hassan, F.A. & Hamdan, Mohamed. (2008). The Faiyum Oasis- climate change and water management in ancient Egypt. In: Hassan. Traditional Water Techniques: Cultural Heritage for a Sustainable Future. 6th Framework Programme, Shaduf Project. 117-147.
- Mark, J. July 27, 2017. Fayum. World History Encyclopedia. Available at: https://www.worldhistory.org/Fayum/
Size Bir Mesajımız Var
YolveMacera ekibi olarak yaklaşık 25 yıldır yollardayız. Gezmenin, kişinin hoşgörüsünü, yaratıcı yanını ve duyarlılığını artıran bir okul olduğunu ve bu okulun yaşı olmadığını; paylaşmanın da gezmek gibi bir tutku olduğunu biliyoruz. Bu nedenle hem etkinlikler düzenliyor, tutkumuzu paylaşmayı amaçlıyor hem de sizlere kaliteli içerikler üretmeye çalışıyoruz. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca siz de bizimle yeni maceralara, mecralara, dostluklara ve paylaşımlara merhaba demek isterseniz bu bağlantıdan topluluğumuza dahil olabilirsiniz.
YolveMacera
