Antalya’nın Kaş ilçesine 8,5 kilometre uzaklıktaki Uluburun’un 60 metre açığında 1982 yılında keşfedilen Uluburun batığı, bilinen gemi batıklarının en eskilerinden biridir. Uluburun gemisi tahminen M.Ö 1.300 civarında batmıştır.
Günümüzden yaklaşık 3.300 yıl önce battığı tahmin edilen geminin Akdeniz’de bulunan Geç Tunç Çağı eşyalarının bilinen en zengin ve en büyük topluluklarından birini içerdiği bilinmektedir. Geminin batmadan önce 20 tondan fazla eşya taşıdığı tahmin ediliyor.
Bugüne kadar batıktan, değerli mücevherler, lüks hammaddeler ve hatta Mısır Kraliçesi Nefertiti’nin altın mührü de dahil olmak üzere 18.000’den fazla muhteşem eser ele geçirildi. Geminin çok ilginç buluntularından birisi ise antik çağlarda kullanılan yazı defteridir. Balmumu üzerine sert bir kalemle yazı yazılmasına olanak sağlayan yazı defterinden ilk kez Homeros’un Ilyada eserinde bahsedilmektedir.
Uluburun batığı, 1982 yılında yerel sünger avcısı Mehmet Çakır tarafından tesadüfen keşfedildi. Uluburun kazısı 11 yaz dönemi kadar sürdü. Bu esnada toplam 22.400 dalış gerçekleştirildi. Meyilli bir arazide yatan Uluburun batığının kalıntıları 44 metre ile 52 metre arasında değişen derinlikte idi. Bu nedenle buluntuları toplamak oldukça uzun zaman almıştı.
Yapılan çalışmaların ardından da geminin batma anında, Miken, Suriye-Filistin (Fenikelilerin ataları), Kıbrıs, Mısır, Kassite, Asur ve Nubia dahil olmak üzere en az yedi farklı kültüre kadar izlenen hem hammadde hem de bitmiş ürünler de dahil olmak üzere 20 tondan fazla yük taşıdığı anlaşılacaktı.
Uluburun batığında ön çalışmalar 1983 yılında, Institute of Nautical Archaeology tarafından yapıldı.1984- 1994 yılında yapılan ayrıntılı çalışmalar Sualtı Arkeoloji ve Türkiye Bodrum Müzesi’nin himayesinde George Bass (1984-1985) ve Cemal Pulak (1986-1994) döneminde gerçekleştirilmiştir.
Çalışmaların sonucunda geminin boyu yaklaşık 15 metre, eninin ise 5 metre olduğu anlaşıldı. Kazı sonuçları, Uluburun gemisinin Kenan ya da Kıbrıs yapısı olduğu yönünde idi. Yapımında, sedir ağacı kullanılmış ve kaplama tahtaları “geçme yöntemi” ile birleştirilmişti.
Uluburun Batığı Neden Önemlidir?
Geminin yapıldığı sedir ağacının dendokronolojik tarihlemesine göre Uluburun gemisi M.Ö 1.300’de batmıştır. Buluntuların kanıtları geminin, Akdeniz’de Suriye-Filistin’den Kıbrıs’a dairesel bir rotada yelken açtığı kraliyet hediyelerine dayanan uluslararası bir ticaret ağının parçası olduğunu gösterir.
Uluburun batığının çalışmaları günümüzde hala devam ediyor. Araştırmacılar gemide bulunan tüm nesnelerin kimliğini belirlemek için çalışıyor. Ayrıca kökenleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için külçelerin kimyasal ve izotopik bileşimini incelemeye devam ediyorlar. Gemi enkazı, antik dünya hakkında değerli bir bilgi kaynağı, ayrıca o dönemde meydana gelen karmaşık ticaret ağları ve kültürel alışverişler hakkında daha fazla bilgi sağlıyor.
New York’taki Brooklyn Kolejinden Wayne Powell ve arkadaşları yakın zamanlarda yayımladıkları bir makalede, Uluburun batığındaki kargonun önemli bir kısmının kaynağının Tacikistan ve Özbekistan’daki maden yatakları olduğunu öne sürdü.
Araştırmacıların iddiası, kalay külçelerin izotop analizlerine dayanıyor. Çalışmada incelenen 105 külçedeki izotop oranları analiz edildiğinde yaklaşık üçte birinin Tacikistan’daki bir maden yatağından, bazılarının da Özbekistan’dan geldiği anlaşılıyor. Geriye kalan külçelerin büyük çoğunluğunun kaynağının ise o dönemler Hitit İmparatorluğu’nun hâkimiyeti altında olan Toros Dağları bölgesindeki maden yatakları olduğu belirtiliyor.
eserler, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’ nde Uluburun Salonu’ nda sergilenmektedir
Uluburun kayalıklarında tüm yüküyle sulara gömülen gemi ne yazık ki hedefine ulaşmayı başaramamıştı. Ancak söz konusu kötü talih günümüz arkeologları açısından olağanüstü bir şans anlamına gelmektedir. Çoğu araştırmacı Uluburun Batığı’nı, 20.Yüzyılda gerçekleştirilen arkeolojik keşiflerin en önemlilerinden biri saymaktadır.
Uluburun batığı şu ana kadar arkeologlara Tunç Çağı döneminde Akdeniz’de yaşayan antik toplum ve kültür hakkında bol miktarda bilgi sağladı. Bundan sonrasında da daha fazlasını sağlamaya devam edecek gibi gözüküyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Fawcett, N. & Zietsman, J.C.. (2012). ULUBURUN – THE DISCOVERY AND EXCAVATION OF THE WORLD’S OLDEST KNOWN SHIPWRECK. Akroterion. 46. 10.7445/46-0-116.
- Tin from Uluburun shipwreck shows small-scale commodity exchange fueled continental tin supply across Late Bronze Age Eurasia.Sci. Adv.8,eabq3766(2022).DOI:10.1126/sciadv.abq3766
- Uluburun, One of the Oldest and Wealthiest Shipwrecks Ever Discovered. Yayınlanma tarihi: 14 Temmuz 2023. Bağlantı: Uluburun, One of the Oldest and Wealthiest Shipwrecks Ever Discovered
YolveMacera
