Roma Yolları Neden Düzdür? Antik Romalılar Bunu Nasıl Başardılar?

Antik Romalılar, mimari hünerleriyle bilinen bir halktı. Bunun en güzel kanıtlarından bir tanesi, uzun mesafeler boyunca, neredeyse kusursuz düzlükte inşa ettikleri dayanıklı yollardır. Bu durum öyle belirgindir ki Avrupa’da eğer bir yol iki kilometre boyunca hiç sapmadan dümdüz ilerliyorsa ‘bu mutlaka bir Roma yoludur‘ şeklinde özdeyiş bile bulunmaktadır.

roma yollari

Roma İmparatorluğu hüküm sürdüğü bütün topraklar baz alındığında 400.000 km civarında yol yaptıkları tahmin edilmektedir. Bu yolların 80.000 km’lik kısmı taşlarla örülü, dönemin en kaliteli yollarındandır. Romalıların otoyol kalitesinde geniş, dayanıklı ve mükemmel bir şekilde inşa ettikleri bu yol ağı, sınırları batıda İspanya, kuzeyde İskoçya’ya, doğuda İran, güneyde Sudan ve Fas’a kadar uzanan büyük bir imparatorluğa stratejik bir fayda sağlamıştır.

Roma karayolları ağı, su yolları ve deniz yolları ile uyumlu bir ulaşım sistemi oluşturuyordu. Bu yol sistemi sayesinde Roma İmparatorluğu beş yüz sene gibi uzun bir dönem boyunca hayatını idame ettirebilmiştir. Tüm bunların, modern ölçme araçları, inşaat ekipmanları veya birçok alan için varış noktalarının tam olarak nerede olduğuna dair kesin haritaların olmadığı bir çağda yapıldığı düşünülünce de başarıları gerçekten etkileyicidir.

roma yolları
Ticareti ve vergilerin ve insan gücünün başkentten uzakta toplanmasını sürdürmek için Romalıların hem nicelik hem de nitelik sunabilecek bir ulaşım sistemine ihtiyacı vardı. Akdeniz bölgesindeki Antik Roma yollarının haritası.

Bu yollar orduların hareketinde, idarede, ihtiyaçların giderilmesinde ve ticaretin gelişmesinde büyük rol oynamıştır. Ancak Romalılar bu kadar harika bir ulaşım sistemine sahip olsalar da, kapsamlı bir ulaşım sistemi yaratan ilk kişiler onlar değildi. Daha önceki iki örnek Pers ve Makedon İmparatorluklarını içerir.

Aslında Bir Değil Birden Fazla Roma Yolu Vardır

Başlangıç ​​olarak, Roma İmparatorluğu boyunca yapılmış birkaç farklı yol türü olduğunu ve yol yapımında kullanılan yöntem ve malzemelerin bölgeden bölgeye değiştiğini ve yüzyıllar boyunca geliştiğini belirtmek önemlidir.

Roma Yolları2
Bugün Roma İmparatorluğu‘nun geçmişte hüküm sürdüğü topraklarda onlardan kalan, çok uzun mesafelere döşenmiş dümdüz yollar dikkati çeker. Örneğin bugün tespit edilebildiği kadarıyla Romalılar döneminden kalma, Winteringham ile Lincoln (İngiltere’de) arasında 53 km boyunca dümdüz uzanan bir yol bulunmaktadır.

Roma yolları aslında üç kategoriye ayrılmıştı. Yolların bir kısmı sıradan insanlar içindi (viae publicae). Bir kısmı ordu ve devlet yetkililerinin kullanılması amacıyla yapılmıştı ( viae militares). Devlet yollarına 1000 çift adım aralıklarla (takriben 1,5 km) km taşları dikilmişti. Bu taşlar çoğu yerde hala mevcudiyetlerini muhafaza etmektedir. Roma yollarının elbette bir kısmı da imtiyaz sahiplerinin geçmesi için planlanmıştı.( viae privatae). Bu yollar üzerinde genellikle köprüler ve şehir kapıları gibi yerlerde ücretli geçiş noktaları vardı. Yani Romalılar bir yerde paralı yol sisteminin de öncülerinden sayılmaktadır.

Roma Yolları Nasıl Yapılmıştı?

roma yollari 1
Libya, Leptis Magna’daki antik Roma yolu

Sonuçta, modern makinelerle bile, geniş bir yol sisteminin inşası ve bakımı son derece zaman alıcı ve yoğun emek isteyen bir süreçtir. Romalılar bu sorunu son derece farklı bir yaklaşım ile çözmüşlerdi. Başlangıç ​​olarak, iki ana noktayı birbirine bağlayan kesin yönü bulmak için bir grup öncü araştırma yapmaya başlıyordu. Hedefleri yüksek dağlar, nehirler vb. gibi büyük engelleri de hesaba katarak rotayı mümkün olduğunca verimli bir şekilde planlamaktı. Normalde yol yapımında bu tip engellerden kaçınılmaya çalışılır. Ancak bu durum Romalılar için geçerli değildi.

Sonuçta bir dağın etrafından dolaşmak daha uzun bir yolculuk anlamına geliyordu. Bunu engellemek ve gidilmek istenen yere en kısa sürede ulaşılmasını sağlamak için Roma yolları yapılırken yol dağın direk üzerinden ya da içinden geçecek biçimde planlandı. Bunun bir örneği, bir dağdan geçen en uzun tünel, MÖ 38’den 36’ya kadar kazılmış olan ve yaklaşık 1 km uzunluğunda ve yaklaşık 5 metre yüksekliğinde ve genişliğinde olan Grotta di Cocceio’dur.

I08 477 Grotta di Cocceio
İtalya’da bulunan Grotta di Cocceio tüneli

Bir ordunun, düz bir yolu yorularak çıktıktan sonra biraz dinlenerek devam etmesi, virajlı yamacı çıkmasından çok daha pratik olacağını düşünen Romalılar; bu nedenle dik yamaçları ya da keskin tepeleri bile aşarken, işin içine güvenlik unsuru da girince yolun düzlüğünden asla ödün vermemişlerdir.

roma yolu
Tipik bir Roma Yolunun kesiti Gördüğünüz gibi yol aslında bir kaç katmandan yapılmıştı. Dayanıklılığının temel nedenlerinden birisi de buydu.

Romalı inşaatçılar, yollarını inşa etmek için ellerinde olan her türlü malzemeyi kullandılar, ancak tasarımlarında dayanıklılık ve düzlük için her zaman birden fazla katman kullanıldı. Roma yolları çakıl, kırma taş, çimento, kaldırım veya parke taşlarından yapılırdı. Üst satıh, yolun iki tarafındaki şevlere doğru hafif kavisli yapılarak yolların yağmur ve sel sularına karşı yüzeysel drenajı sağlanırdı. Ayrıca yol boyunca yolun sağında ve solunda hendekler açılarak yolun ana drenajı sağlanırdı.

Peutinger Tablosu Roma Yolları Hakkında Ayrıntılı Bir Kılavuzdur

Tarihçilerin Roma’nın yol sistemi hakkında bildiklerinin çoğu, tek bir eserden geliyor. Peutinger Tablosu, MS 4. yüzyıl civarında oluşturulmuş gerçek bir Roma haritasının 13. yüzyıla ait bir kopyasıdır.

Screenshot 1

Bu çalışma, binlerce yer adıyla birlikte tam renkli Roma dünyası hakkında bizlere fikir verir. Bu haritada, tüm önemli Roma yolları listelenmiştir. Ayrıca harita, çeşitli şehirler ve simge yapılar arasındaki mesafeleri bile verir. Görselde küçük bir bölümü gördüğünüz bu harita İngiltere’den Ganj Nehri’ne kadar olan bölgeyi kapsar.

Ustaca tasarımları ve dikkatli yapımları sayesinde Roma yolları, binlerce yıldır bozulmadan ayakta kalmayı başardı. Roma’nın kalıcı mühendislik mirası, bugün hala kullanımda olan düzinelerce antik köprü, tünel ve su kemerinde de görülebilir.


Kaynaklar ve ileri okumalar:

  • 8 Ways Roads Helped Rome Rule the Ancient World; Yayınlanma tarihi: 15 Nisan 2021; Bağlantı: https://www.history.com/
  • Antik Roma Çağında (MÖ 30 – MS 395) Yollar ve Mühendislik – Mimarlıkta Etik; Bağlantı: https://usak.imo.org.tr/
  • Lynch, Dennis. “Why Do Roman Roads Have No Potholes?” TheCollector.com, February 8, 2023, https://www.thecollector.com/why-roman-roads-dont-have-potholes/.

YolveMacera

Sibel Çağlar

Merhaba. Matematik öğretmeni olarak sürdürdüğüm hayatıma ilerleyen süreçte doğa sporlarını ve içerik üreticiliğini eklemeyi tercih ettim. Bilim, tarih ve coğrafya ilgi alanlarımın başında geliyor. Severek üretiyorum ve ürettiklerimi yayınlıyorum. Yolculuğumda bana eşlik ettiğiniz için teşekkürler.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu