Dünyanın Bağışıklık Sistemi: Ekoköyler

Büyük şehirlerde yaşayan pek çok kişinin hayalidir köy yaşamı. Gürültüden ve stresten uzak, doğayla iç içe, kendi kendine yetebilen bir yaşam… Aslında insanın yeniden doğal yaşama dönme isteği de diyebileceğimiz bu durum yıllar önce ortaya çıkan”ekolojik köyde yaşam”olgusuna karşılık geliyor belki de.

Ekolojik köy yaşamı, insan etkinliklerinin doğa­ya uyumlu ve saygılı bir şekilde gerçekleştirildiği ve sürdürüldüğü bir yaşam şekli olarak ifade edi­liyor. Yenilenebilir enerji kaynaklarının, geridönü-şümlü, sağlığa ve doğaya zararlı olmayan malze­melerin kullanıldığı, tüm atıkların değerlendirildi­ği, bir arada yaşamı destekleyen, sosyal paylaşımın ön planda olduğu ekolojik köylerin geçmişi 1960’lı yıllara kadar uzanıyor. Son yıllarda ise tüm dünya­da hızla yaygınlaşıyor, yeni ekolojik köyler tasar­lanıyor, var olan ekolojik köylere yeni üyeler katı­lıyor.

Ay­nı bilinç ve niyetle yola çıkmış ekolojik köy üyele­ri, böyle bir yerleşim alanını grup uyumu ve daya­nışmasıyla kuruyor. Bu amaç çerçevesinde evleri­ni bile kendileri inşa ediyor, kullandıkları malze­meler ise doğal ve geridönüştürülebilir malzeme­ler.

Böyle bir yerleşim alanı kurulurken doğal olarak her türlü detayda ekolojik dengeye saygı temel alını­yor. Ekolojik köylerde güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi, jeotermal enerji veya biyokütle gibi yenilenebilir ve çevre dostu enerji kaynakları kullanılıyor. Özellikle az su ve enerji tüketilmesine yönelik bazı uygulama­lar yapılıyor. Örneğin her evde bir çamaşır makinesi olmuyor, bunun yerine ortak kullanılabilecek büyük çamaşır makineleri tercih ediliyor.

Hatta doğaya ve­recekleri zarar nedeniyle deterjan gibi temizlik mal­zemeleri yerine köyde yaşayanların kendi üretimle­ri olan doğal temizlik malzemeleri kullanılıyor. Eko­lojik köylerdeki evlerde yağmur suyu her evin ken­dine ait toplama ünitelerinde biriktiriliyor. Aynı şe­kilde toplanan çamaşır ya da bulaşık suları da daha sonra bahçe ve tarla sulamak için ya da tuvaletler­de kullanılıyor.

Tüketmenin değil üret­menin birincil koşul olduğu ekolojik köylerde atık­lar da değerlendiriliyor. Özellikle organik atıklar doğal gübreye dönüştürülerek ekolojik tarıma kat­kıda bulunuluyor.

Ekolojik köylerde do­ğal bitki örtüsüne zarar vermeden ve toprak kaybına neden olmadan sürdürülebilir bir ekolojik tarım yapılması elbette beklenen bir durum.

Ekolojik köylerin ayakta kalmak için sürdürüle­bilir kalkınma ve gelişme içerisinde olmaları gere­kiyor. Bu nedenle ekolojik köylerin üyeleri, köyün kendi ekonomisini oluşturmak ve geliştirmek için pek çok etkinlik gerçekleştiriyor. Örneğin turist zi­yaretleri, ekolojik tarım ürünlerinin satışı, doğa koruma, ekolojik köy tasarımı ve ekolojik köyde yaşam gibi konularda düzenlenen eğitimler eko­lojik köyün sürdürülebilir bir ekonomiye sahip ol­ması için düzenlenen etkinlerden birkaçı.

Motorlu araç kullanımı ekolojik köylerde ya çok az ya da hiç yok. Eğer bir ekolojik köy ziyareti yap­mak isterseniz aracınızı ekolojik köye gelmeden önce belli bir mesafede bırakmanız gerekebilir. Bü­yük ölçekli ekolojik köylerde araç kullanımını ön­lemek ya da en aza indirmek için her şey birbiri­ne yürüme mesafesinde olacak şekilde tasarlanı­yor. Bazı ekolojik köylerin dışarıyla bağlantısı bir­kaç araçla sınırlı biçimde sağlanırken ekolojik köy içinde bisiklet kullanılması tercih ediliyor.

Ekolojik köy sakinlerinin çoğu sadelikten ve da­yanışma içerisinde bir ortak yaşamdan yana olan kişiler. Tabii öncelikle doğaya dost, doğayla uyum içerisinde yaşamayı arzu eden ve bu konuda du­yarlı kişiler.

Ekolojik köy­de pek çok şeyin sürdürülebilir olması gerekiyor. Ama belki bunların içinde en önemlisi insan ilişkilerinin sür­dürülebilir olması. Ortak idealleri olan ekolojik köy sakinlerinin ileti­şim ve birlikte karar alma becerilerine sahip olma­ları, yerel üretim süreçlerinde yer almaları, yapı­cı bir tavır benimsemeleri, kendilerine ve ekolojik köyün diğer sakinlerine karşı sorumluluk ve güven duygusu içinde olmaları başarılı ve sürdürülebilir ekolojik köylerin oluşmasında en önemli etkenler­den.

Ekolojik köy yaşamını seçmek idealist bir yak­laşım, ancak ekolojik köydeki yaşamın herkes için uygun olmadığı bu konuda tecrübesi olan kişiler­ce vurgulanıyor. Bu yaşam şeklini tercih etmeleri­ne ve ortak amaçlara sahip olmalarına rağmen, bu tür bir toplumsal yaşamın kişiler üzerinde beklen­medik etkiler yaratabildiği de söyleniyor.

Türkiye’de ekolojik köy kavramı yeni olması­na rağmen pek çok kişide bu konuda hızla artan bir duyarlılık var. Ekolojik köy tasarımları yapılı­yor, ekolojik köy projeleri hayata geçirilmeye ça­lışıyor. Ankara’da Güneşköy, Kırıkkale’de Hocam-köy, İzmir’de Eko Foça, Antalya’da Hermes Projesi, Çanakkale ve Menemen’deki İmece Evi Türkiye’de­ki ekolojik köylerden bazıları.

Ekolojik köylerin dünyadaki örnekleri ülkemizdekilerden hem sayıca hem de nüfus olarak hay­li fazla. İskoçya’daki Findhorn Ekolojik köyü dün­yadaki en eski ekolojik köylerden biri.

Avustralya’daki Crystal Waters Ekolojik köyü 1996’da Dünya Habitat Ödülü’ne layık görülmüş
bir ekolojik köy. Tüm ekolojik köylerde olduğu gibi Crystal Waters’ta da tarımdan enerjiye, arıtmadan mimariye ekolojik modeller uygulanıyor.

Kuzey-Güney İrlanda sınırındaki Burdautien Ekolojik Köyü’nde permakültür uygulamalarıyla biyolojik çeşitliliğin korunması amaçlanıyor. Sa­man evlerinde sürdürdükleri yaşamlarında ekolo­jik köy sakinleri organik atıkların geri kazanımı ve biyolojik arıtım ile ilgili önemli uygulamalarda gö­rev alıyor.

Özlem İkinci

Kaynaklar
Kasper, D. V. S., “Redefining Community in the Ecovillage”, Research in Human Ecology, Cilt. 15,
s. 12-24, 2008.

WWF, Living Planet Report, 2008.

http://www.bugday.org/portal/index.php

http://www.gen-europe.org/ Arsan, Z. D., “Turkiye’de Sürdürülebilir Mimari”, Mimarlık Dergisi, Sayı 340, Mart-Nisan 2008.

Bilim ve Teknik Ağustos 2011