Ağaçlar da Sosyal Canlılardır ve Wood Wide Web Sayesinde İletişim Kurarlar

Ağaçlar konuşuyor, bilgi alışverişi yapıyor, hatta birbirlerine savaş açıyorlar. Nasıl mı? ‘Wood Wide Web’ adı verilen bir mantar ağını kullanarak…

Bilimsel araştırmalar, ağaçların birbirleriyle iletişim halindeki sosyal varlıklar olduklarını gösteriyor. Araştırmacıların aktardığı bazı yeni bilgiler, ormanların gördüklerimiz ve bildiklerimizin çok ötesinde bir yaşam barındırdıklarını ortaya koyuyor. Ve bu bilgiler, ormanların temeli olan ağaçlara bakış açımızı değiştirecek denli anlamlı.

ağaçlar
Yeraltı bitki ekosistemi düşündüğünüzden çok daha karmaşıktır. Sistem, tonlarca veriyi işleyen ve bir tesisten diğerine aktaran bir tür devasa bilgi işlem merkezi gibi çalışır. Bu sayede de ağaçlar birbirleri ile iletişim kurarlar. Ancak bu iletişimi sağlayan şey ağaçların kendisinden ziyade yeraltında bulunan çok çeşitli mantarlardır.

British Columbia Üniversitesi’nden Profesör Suzanne Simard, en eski sosyal ağın yeraltındaki mantar ağı olduğunu belirtiyor ve ağaç kökleri ile mantar ağının alışveriş halinde olduğunu dile getiriyor. Yani dünyanın dört bir yanında, ormanlardaki ağaçların yaşamlarını sürdürmeleri, ağaç kökleri ile mantar ağının alışverişi sayesinde mümkün oluyor.

“Yerin altında; ağaçları birbirine bağlayan, iletişim kurmalarını ve ormanın tek bir organizma gibi davranmasını sağlayan sonsuz biyolojik patikaların olduğu bambaşka bir dünya var. Ormanlar da insan aileleri gibi.

Araştırmamda, orman ağlarının aynı bizim nöral ağlarımız ve sosyal ağlarımız gibi organize olduğunu keşfettim. İnanıyorum ki, eğer bir gün bunları bir bütün olarak entegre etmeyi öğrenebilirsek, bu tehlikeli küresel ısınmanın gidişatını değiştirebiliriz. Çünkü iyileşmek için yaratıldığımıza inanıyorum.”

British Columbia Üniversitesi’nden Profesör Suzanne Simard

Bu sisteme göre, toprağa düşen ağaç tohumu filizleniyor ve toprağa uzanan kökleriyle, bağlanmak istediği mantar ağına kimyasal sinyaller gönderiyor. Mantar da kendi sinyalleriyle yanıt veriyor. Ağaç, fotosentez sayesinde elde ettiği karbonu, fotosentez yapamayan mantara; mantar ise ağacın gereksinim duyduğu besinleri ve suyu ağacın köklerine iletiyor. Bunun sonucunda da her iki tarafın da gereksinim duyduğu öğelere ulaştığı bir işbirliği sağlanmış oluyor.

Screenshot 7
Mantarların gövdeleri, miselyum olarak bilinen bir yığın ince iplikten oluşur. Araştırmalar, bu ipliklerin farklı bitkilerin köklerini birbirine bağlayan yeraltı internet ağları gibi davrandığını göstermiştir. Ağaçları birbirine bağlayan mantar ailesine de mikoriza denir.

Wood Wide Web Ne İşe Yarıyor?

Bir ağacın, kendisinden metrelerce uzaktaki başka ağaçlarla bağlantı kurmasını sağlayan ve tıpkı bir otoyol gibi uzanan bu ağ sistemi, hem maddeleri hem de iletişim sinyallerini ulaştırmayı mümkün kılıyor. Bu sistem sayesinde, gövdeleri ve dalları son derece büyük yetişkin ağaçlar, yeni fidelere karbon desteği gönderiyorlar.

Üstelik, kuraklık ya da gölgede kalmak gibi herhangi bir sebeple daha da fazla karbona gereksinim duyan fidelerin yardımına, yine bu yetişkin ağaçlar yetişiyorlar. Yani ağaçlar bir aile gibi davranıyor ve zor durumda kalan bir başka ağaca yardım ediyorlar.

ağaçlar
Ağaçlar birbirini destekler ve besler. 
Yakındaki bir ağaç (aynı türden) hastaysa, hatta ölüyorsa, diğer ağaçlar onu şeker ve besinler aktarır. Benzer şekilde, bir ebeveyn ağacı fidanını yüzyıllarca besler ve sonunda yavrularının yüzlerce yıldır zevk aldıkları aynı ışığa dönüşmesi için yol verir. 

Ağaçların bir aile gibi davrandıklarına dair bir başka kanıtın da, ana ağaçların kendi fidelerine daha çok sinyal gönderdiği olduğunu ifade eden Profesör Simard, ağaçların kendi türlerini tanıdıklarını ve kendi nesilleri olan küçük ağaçlara da tecrübelerini aktardıklarını anlatıyor:

“Anlaşıldı ki, onlar sadece karbon dilinde değil, aynı zamanda azot, fosfor, su, savunma sinyalleri, allel kimyasalları ve hormonlar dilinde konuşuyorlardı. Bu ağ o kadar yoğundur ki tek bir ayak izinin altında yüzlerce kilometresi bulunabilir. Bu bir tür internet gibi çalışır. Ve ağaçlar konuşurlar.”

Ağaçların yeraltı iletişim ağını inceleyen bir başka isim olan Alman korucu Peter Wohlleben de, bir kayın ağacının, yanındaki arkadaşı bir başka kayın ağacının günışığını kesmemek için dallarını diğer yöne çevirdiğine tanık olduğunu anlatıyor.

Ağaçlar Tıpkı Biz İnsanlar Gibi Sosyal Canlılardır

Hem bilimsel araştırmalar hem de kendi gözlemlerinden yararlanarak, ağaçların yaşamlarıyla ilgili kitaplar yazan Wohlleben, ağaçların yalnızca bizlere oksijen ve kereste sağlayan organik robotlar olduğu düşüncesini savunanlara karşı çıkıyor.

Kendisi ağaçların kendi aralarında kurdukları anlamlı bir iletişim ağının varlığını dile getiriyor. Wohlleben, “Ağaçların Gizli Dünyası” kitabında; ağaçların bilgi paylaştıklarını, yardımlaştıklarını, arkadaşlık kurduklarını, birbirlerine elektriksel sinyaller göndererek tehlikelere karşı uyarabildiklerini yazıyor.

Ağaçların besin ve bilgi alışverişi yaptıkları yeraltı ağının ortak bir direnç mekanizması gibi çalıştığını belirten araştırmacılar, tıpkı insanların kullandığı internette olduğu gibi, bu ağda da karanlık bir taraf olduğunu dile getiriyorlar.

Çünkü araştırmalara göre; bazıları çevrelerinde istemedikleri bitkileri salgıladıkları kimyasallarla yok etmeye çalıştıkları “siber saldırılarda” bulunabiliyor ya da komşusunun besininden çalabiliyorlar. Kısacası toprağın derinliklerinde apayrı bir mücadele yaşanıyor.

Wood Wide Web Şehir Hayatında Etkili Çalışmaz. Ağaçlar Şehirde Yalnızdır

Yukarıda aktardıklarımızın çoğu, ilkel, el değmemiş ormanlar hakkındadır. Ancak çoğumuz için, ağaçlarla günlük etkileşimimiz kaldırım boyunca sıralanmış olanlardan veya bir parkta sıralananlardan gelir. Kentsel koşullar ağaçlara ne yapar?

agaclar
Şehir ağaçları, doğal sosyal gruplarından koparılmıştır ve “vahşi doğada” olduğu gibi gelişmezler. Wood Wide Web çalışmaz.

Öncelikle şehirlerimizde gördüğümüz ağaçlar genellikle mesafeli ve çeşitli türlerden oluşuyor. Bu, çekici ve renkli sahnelere yol açar, ancak sosyalliğin tüm faydalarının ortadan kalktığı anlamına gelir. 

Sonuçta ağaçların, onları besleyecek, öğretecek, yavaş yavaş olgunlaştıracak bir anne babaları yoktur. Diğer bir sorun da ağaçların yapay şehir ışıklarından olumsuz bir biçimde etkilenmesidir.

Tıpkı bir insan gibi, tek başına bir ağaç gelişemez. Kendi şartlarında olması gerektiği gibi gelişemez. Hepimiz, dünyayı insan gözüyle görme eğilimindeyiz. Bir ağacın hızla büyümesini ve talep üzerine çiçek açmasını istiyoruz. 

Ancak ağaçlar tamamen farklı bir zaman ölçeğinde yaşarlar. Ağaçların farklı bir sosyal hayatları vardır ve bize düşen bu sosyal hayata saygı göstermektir. Ayrıca göz atmak isterseniz: Ölü Ağaçlar Sanılandan Çok Daha Fazla Şeye Yarar


Kaynaklar ve ileri okumalar için:

  • Architecture of the wood-wide web: Rhizopogon spp. genets link multiple Douglas-fir cohorts; Bağlantı: https://www.researchgate.net/
  • Wood wide web: Trees’ social networks are mapped; Yayınlanma tarihi: 15 Mayıs 2019; Bağlantı.https://www.bbc.com/
  • Welcome to the Wood Wide Web; Bağlantı: https://www.oneearth.org/
  • Beiler, Kevin & Durall, Daniel & Simard, Suzanne & Maxwell, Sheri & Kretzer, Annette. (2009). Architecture of the wood-wide web: Rhizopogon spp. genets link multiple Douglas-fir cohorts. The New phytologist. 185. 543-53. 10.1111/j.1469-8137.2009.03069.x.

YolveMacera

Sibel Çağlar

Merhaba. Matematik öğretmeni olarak sürdürdüğüm hayatıma ilerleyen süreçte doğa sporlarını ve içerik üreticiliğini eklemeyi tercih ettim. Bilim, tarih ve coğrafya ilgi alanlarımın başında geliyor. Severek üretiyorum ve ürettiklerimi yayınlıyorum. Yolculuğumda bana eşlik ettiğiniz için teşekkürler.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu